فردای اقتصاد: بانک مرکزی پنجشنبه گذشته از دو تصمیم جدید خود برای آنچه «کنترل و ثبات» بازار ارز و سکه خواند، رونمایی کرد:
۱- ورود بخش خصوصی به ضرب سکه: قرار است به زودی بخش خصوصی خود با تامین طلای آبشده، تحت نظارت بانک مرکزی برای نخستین بار اقدام به ضرب سکه کند. به این ترتیب، انحصار ضرب سکه از دست بانک مرکزی خارج می‌شود و عرضه سکه نیز افزایش می‌یابد. طبق شنیده‌های «فردای اقتصاد» فعالان بخش خصوصی همچون فروشندگان عمده طلای آبشده در ماه‌های گذشته در حال رایزنی با بانک مرکزی برای پیش بردن این طرح بودند.
۲- انتشار اوراق سکه بهار آزادی توسط بانک مرکزی: بانک مرکزی از هفته آینده اوراق سکه با سررسید ۶ ماهه در بورس منتشر خواهد کرد و اشخاص حقیقی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در طلا می‌توانند به جای خرید سکه فیزیکی، این اوراق را خریداری کنند. بانک مرکزی اعلام کرده چارچوب این طرح، در حال تدوین و نهایی‌سازی است.
بر اساس سندی که به مشاهده «فردای اقتصاد» رسیده است فروش نقدی سکه طلا به صورت اوراق گواهی سپرده توسط بانک مرکزی اواخر خرداد امسال در شورای فقهی بانک مرکزی تصویب شده بود. اواخر خرداد همزمان با رشد قیمت ارز و سکه، قیمت سکه بورسی و نیز حجم معاملات آن به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده بود.
واکنش قیمت سکه به تصمیمات جدید بانک مرکزی
اگرچه قیمت سکه در هفته جاری و پس از اعلام برنامه‌های جدید بانک مرکزی به رشد خود ادامه داد و به بیش از ۱۶ میلیون تومان رسید. اما درصد حباب از قیمت سکه در دو روز گذشته از حدود ۱۶ درصد به ۱۲ درصد کاهش داشته که به نظر می‌رسد در واکنش به تصمیمات جدید بانک مرکزی رخ داده است.
گواهی سکه چیست و چگونه می‌توان آن را خرید؟
«گواهی سپرده سکه طلا» یک گواهی است که بیانگر مالکیت صاحب آن به سکه‌های طلایی است که در انبار بانک‌های مورد تایید بورس کالا سپرده‌گذاری شده است.
اوراق گواهی سپرده سکه که به «سکه یک روزه» یا «سکه بورسی» مشهور است، پیش از این هم وجود داشت و توسط ۵ بانک (رفاه، ملت، صادرات، سامان و آینده) منتشر می‌شد. اما حالا قرار است بانک مرکزی نیز خود به انتشار این اوراق اقدام کند.
منتشرکننده اوراق گواهی سکه بر مبنای سکه‌های استانداردی که در خزانه دارد، اوراق عرضه می‌کند. مزیت خرید این اوراق آن است که افراد می‌توانند بدون دردسرهای خرید حضوری سکه، در زمانی بسیار کوتاه و به صورت آنلاین سکه بخرد. همچنین ریسک نگهداری سکه را نیز نخواهد داشت.
دارندگان گواهی سپرده سکه در صورت تمایل می‌توانند از انبارهای بانک‌های مذکور سکه خود را به صورت فیزیکی دریافت کنند. به دلیل یک روزه بودن این پروسه تحویل است که به این سکه‌ها «سکه تحویل یک روزه» گفته می‌شود.
جهت خرید و فروش گواهی سپرده طلا باید کد بورسی داشت. خرید و فروش این گواهی دقیقا مثل سهام است. یعنی باید برای خرید/فروش اوراق سکه در قیمت مدنظر سفارش ثبت کرد و اگر خریدار/فروشنده برای آن پیدا شود، تعداد واحدهای معاملاتی مورد نظر بین دو طرف معامله می‌شوند.
از این رو، متقاضیان برای دریافت کد بورسی ابتدا باید در سامانه سجام اعتبارسنجی شوند، در یکی از کارگزاری‌ها ثبت‌نام کنند و سپس کد بورسی دریافت کنند. پس از دریافت کد بورسی به صورت آنلاین یا با مراجعه حضوری به کارگزار می‌توان گواهی سپرده سکه طلا خرید.
دو ریسک موفقیت برنامه‌های جدید
دو تصمیم جدید بانک مرکزی برای بازار طلا اگرچه می‌توانند با افزایش عرضه و تسهیل خرید سکه، ابزار مناسبی برای فروخواباندن التهاب این بازار باشند، اما درمان درد بازار سکه نخواهند بود. بلکه در نقش یک مُسکن صرفا التهاب لحظه‌ای را کاهش خواهند داد.
افزایش انتظارات تورمی نقش اصلی را در رشد اخیر قیمت سکه داشته و به این ترتیب، بدون اتخاذ اقداماتی که موجب کاهش انتظارات تورمی شود، این گونه تصمیمات در به تعادل رساندن بازار سکه ناکام خواهند ماند.
ضمن آنکه بخش مهمی از علت افزایش عجیب حباب سکه در سال‌های اخیر نیز ناشی از اقدامات خود بازارساز بوده است. بانک مرکزی به بهانه جلوگیری از سفته‌بازی اکثر راه‌های خرید ارز را مسدود کرده و با غیرقانونی شمردن نگهداری ارز بدون فاکتور خرید از صرافی، خرید دلار را برای ایرانیان سخت و پرهزینه کرده است. بستن مسیر سرمایه‌گذاری به یک بازار، می‌تواند به رشد غیرمنطقی و حبابی سایر بازارها منجر شود. در همین راستا، در سال‌های اخیر و به ویژه ماه‌های گذشته بازار سکه و طلا مقصد سرمایه‌گذاری بسیاری از متقاضیان ارز بوده است.
در همین حال، سیاستی همچون انتشار اوراق سکه که ذاتا مثبت است، اگر به شیوه اشتباه اجرا شود، موجب کاهش جذابیت و عدم استقبال عمومی از این اوراق خواهد شد.
به عقیده کارشناسان، دو مثال از سیاست‌گذاری اشتباه در این زمینه عبارتند از: احتمال دخالت‌های سلیقه‌ای بانک مرکزی در معاملات گواهی سکه و همچنین عرضه سکه به قیمت زیر بازار. در ادامه به بررسی بیشتر این دو ریسک می‌پردازیم.
۱- آسیب دخالت دولت در معاملات سکه بورسی
بازار سکه بورسی هم همچون بسیاری از بازارهای دیگر در سال‌های گذشته زیر تیغ اقدامات دستوری و ناگهانی بانک مرکزی قرار گرفته است. از جمله محدود شدن دامنه نوسان قیمت سکه بورسی یا ممنوع شدن معاملات برای اشخاص حقوقی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری. نمونه‌هایی از این اقدامات را در جدول زیر مشاهده می‌کنید. از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا نیمه نخست سال ۱۴۰۱ حداقل در سه مورد بانک مرکزی بر معاملات گواهی سپرده سکه محدودیت‌هایی اعمال کرده است.
۲- ذخایر طلا همچون سال ۹۷ ارزان‌فروشی می‌شود؟
اگرچه بانک مرکزی اعلام کرده است که قیمت تسویه اوراق قیمت روز سکه خواهد بود، اما این ریسک وجود دارد که دولت با عرضه سکه به قیمت دستوری و پایین‌تر از بازار آزاد، اقدام به کاهش مصنوعی قیمت‌ها کند.
حتی رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران روز گذشته در تحلیل تصمیم بانک مرکزی گفت «چنانچه عرضه اوراق سکه در بورس با قیمتی پایین‌تر از قیمت سکه در بازار عرضه شود، قیمت سکه در بازار را هم کاهش خواهد داد و به ثبات آن منجر می‌شود».
چنین اقدامی می‌تواند مشابه پیش فروش سکه در سال ۹۷ به کاهش ذخایر طلا و عدم کاهش پایدار قیمت سکه و طلا شود. طرح پیش فروش بدون محدودیت سکه طلا سال ۱۳۹۷ در قالب بسته ضدالتهاب ارزی ازسوی بانک مرکزی ارائه شد. با اعلام این طرح، حدود ۶۰ تن طلا از ذخایر بانک مرکزی ذوب و به سکه تبدیل شد. سکه‌های مذکور با قیمت پایین‌تر از بازار پیش‌فروش شدند که سود حدودا ۳۰ درصدی برای خریداران در بازه ۷ ماهه به ارمغان می‌آورد و طبیعتا به میزان زیادی از آن استقبال شد. هر چند که نهایتا نتوانست در هدف خود موفق باشد و سال ۹۷ به عنوان یکی از پرالتهاب‌ترین سال‌های بازار ارز و سکه ثبت شد. وضعیت به‌وجود آمده در خرید سکه حتی به گونه‌ای بود که منجر به تذکر رهبری به روحانی، رئیس‌جمهور وقت شد و به عنوان یکی از دلایل اصلی برکناری ولی‌الله سیف، رئیس کل وقت بانک مرکزی شمرده می‌شود.
تبادل نظر