فردای اقتصاد: با آغاز تابستان ۱۴۰۱ بازارها چرخیدند. در بهار، تورم سنگین ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و توقف طولانی مذاکرات وین موجب رونق بازارها شده بود. چند برابر شدن قیمت ماکارونی، شیر و نان در اردیبهشت را احتمالا به یاد داشته باشید. انتظارات تورمی ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی موجب رشد ۱۲.۲ درصدی سطح قیمت‌ها در خرداد ۱۴۰۱ شد و شوکی بی‌سابقه به سفره‌های مردم وارد کرد (میانگین تورم ماهانه دهه ۹۰ کمتر از ۲ درصد بود). در همین حال، با توقف مذاکرات هسته‌ای، احیای برجام هم به حاشیه رفته بود و صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام امیدها را برای دستیابی به یک توافق بیش از پیش از بین برد. در این شرایط، ایرانیان در تکاپو برای حفظ ارزش پول خود به بازارهایی همچون ارز و سکه و مسکن پناه بردند. قیمت دلار ۲۲ خردادماه رکود زد و به قله ۳۳ هزار تومانی رسید. سکه بار دیگر به بیش از ۱۶ میلیون تومان افزایش یافت. بازار مسکن هم به شدت داغ شد به طوریکه متوسط قیمت مسکن در تهران ۸.۳ درصد رشد کرد و تعداد معاملات هم به اوج ۴ ساله رسید.
اما با عبور از اوج شوک تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ و سپس ازسرگیری دوباره مذاکرات حضوری (اما غیرمستقیم) ایران و آمریکا، مسیر بازار ارز و طلا از ابتدای تیر ۱۴۰۱ معکوس شد. قیمت دلار در بازار تهران در این مدت حدود ۱۱ درصد افت کرد. بهبود وضعیت ریال موجب شد تا بسیاری از خریداران سایر ارزها دچار زیان شوند. در جدول پایین، ارزهای با بیشترین افت در برابر ریال در روند نزولی مذکور یعنی طی نزدیک به سه ماه گذشته را می‌بینید. البته برای مشاهده عملکرد بلندمدت‌تر این ارزها، بازدهی آنها در حدود ۲ سال گذشته هم به در این جدول آمده است.
بدترین عملکرد متعلق به کرون سوئد
اشتباه نکنید. وضعیت اقتصاد سوئد چندان بد نیست. اقتصاد سوئد حتی با وجود کرونا اگر نگوییم عالی، دست‌کم فراتر از حد انتظار عمل کرده است. دلیل اصلی کاهش ارزش کرون موضوع ساده عرضه و تقاضا است.
حدود پنج سال است که دولت سوئد انتشار اوراق قرضه دولتی را متوقف کرده است. انتشار اوراق روش اصلی دولت‌ها برای استقراض پول است. اما دولت سوئد دیگر نیازی به قرض گرفتن ندارد. آنها حتی نیازی به غلتاندن اوراق (یعنی انتشار اوراق جدید برای بازپرداخت اصل و سود اوراق قبلی) ندارند، زیرا تقریباً همه آن را پرداخت کرده‌اند. قبل از شیوع کرونا چالش اصلی مالی کشور این بود که با مازاد بودجه چه کند و چگونه این کار را به گونه‌ای انجام دهد که هیچ قانونی را زیر پا نگذارد یا اقتصاد را به طور جدی نامتعادل نکند.
کرون سوئد در خارج از این کشور تقاضای چندانی ندارد. زمانی که دولت سوئد پول قرض نمی‌کند، بزرگترین تقاضا برای کرون از بین می‌رود. بنابراین در شرایط ساده عرضه و تقاضا، مازاد کرون وجود دارد. همچنین، ضعف ارز ملی برای صادرات معجزه می‌کند، بنابراین دولت دلیلی برای تغییر وضعیت موجود نمی‌بیند.
از طرف دیگر، وام‌گیرندگان سوئدی به دلیل نرخ‌های بهره پایین، پول نقد بسیاری دارند. از این رو، آنها با این نرخ جذاب وام می‌گیرند و در بازارهای اروپایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که بازدهی بالاتری دارند. این خروج سرمایه هم در ریزش کرون تاثیر داشته است.
زیان سنگین خریداران یورو و پوند
یورو و پوند در زمره ارزهای با بدترین عملکرد در ماه‌های اخیر هستند. نگرانی‌های مربوط به کاهش رشد اقتصادی کشورهای اروپایی و تورم ناشی از رشد قیمت مواد غذایی و سوخت موجب افت ارزش این دو ارز شده است. اروپا در خط مقدم جنگ روسیه با اوکراین قرار دارد و بیشترین آسیب را از جنگ دیده است. کشورهای اروپایی در حال آماده‌سازی خود برای توقف کامل جریان گاز روسیه هستند. به واسطه افزایش قیمت گاز، سرعت رشد قیمت‌ها در اتحادیه اروپا مدام در حال افزایش است. برای مثال، بر اساس پیش‌بینی سیتی گروپ تورم بریتانیا تا پایان سال میلادی به بیش از ۱۸ درصد خواهد رسید. در حالی که تورم این کشور ماه پیش برای اولین بار در ۴۰ سال اخیر دو رقمی شد. البته تاخیر بانک مرکزی اروپا در افزایش نرخ بهره هم در تضعیف این واحد پولی بی‌اثر نبوده است. بانک مرکزی اروپا یک ماه پیش برای اولین بار در بیش از یک دهه نرخ بهره خود را افزایش داد. افزایش نرخ برای بانک مرکزی اروپا سخت‌تر از سایر بانک‌های مرکزی است. به این دلیل که ممکن است باعث شود هزینه‌های استقراض کشورهای مقروض منطقه یورو مثل یونان و ایتالیا از کنترل خارج شود.
برای جزییات بیشتر بخوانید: سبقت دلار از یورو در بازار تهران
روبل روسیه؛ افت و خیز زیر نظر بانک مرکزی
روبل اگرچه طبق جدول، چهارمین ارز با بیشترین افت قیمت در بازه حدودا ۳ ماهه است، اما در بازه دو ساله حتی حدود ۲۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. علیرغم جنگ و اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه مسکو، روبل روسیه به شدت در ماه‌های اخیر تقویت شده است.
بانک مرکزی این کشور در مهار تورم عملکرد خوبی داشته است. این بانک بلافاصله پس از تهاجم روسیه به اوکراین، نرخ بهره خود را از ۱۰ به ۲۰ درصد رساند که مردم را تشویق به نگهداری روبل کرد. همزمان محدودیت‌هایی نیز برای کنترل خروج سرمایه از کشور وضع کرد. در نتیجه، ارزش روبل صعودی شد و به سطوح پیش از جنگ رسید. در ادامه، پس از آنکه روبل به بالاترین سطح خود در برابر دلار آمریکا طی چهارسال اخیر رسید، این بانک تصمیم گرفت تا برای جلوگیری از رکود اقتصادی در پنج مرحله نرخ بهره را از ۲۰ به ۸ درصد کاهش دهد که همانطور که مشاهده می‌شود منجر به افت قیمت روبل به تومان طی هفته‌های اخیر شده است.
البته اقتصاد روسیه همچنان به دلیل تنش‌های موجود با ریسک‌های مختلفی مواجه است و باید دید آیا بانک مرکزی این کشور همچنان خواهد توانست اقتصاد را به خوبی هدایت کند یا خیر.
ضربه مداوم اردوغان به لیر
لیر ترکیه که در سه ماه اخیر نزدیک به ۹ درصد افت را تجربه کرده است، در بازه دو ساله نزدیک به ۶۰ درصد ریزش را نشان می‌دهد. بانک مرکزی ترکیه در ۲۸ مرداد بر خلاف انتظار بازار و روند تورم، نرخ بهره را یک واحد درصد کاهش داد. قیمت دلار در این کشور در واکنش به این اقدام، سقف تاریخی ۱۸ لیر را شکست.
تیموتی اش، تحلیلگر ارشد بازارهای نوظهور در شرکت مدیریت دارایی بلوبی در توییتی می‌نویسد: «یک حرکت احمقانه دیگر! این دیوانگی است که با تورم ۸۰ درصدی، بانک مرکزی ترکیه بر خلاف انتظارات، نرخ بهره را یک واحد دیگر کاهش داد! خیلی مضحک است؛ آنها (دولت اردوغان) فکر می‌کنند با پول‌های نقدی که در جیبشان از روسیه و کشورهای عربی خلیج فارس گذشته‌اند می‌توانند نرخ بهره را کاهش دهند و همزمان مانع افت ارزش لیر شوند».
برای جزییات بیشتر بخوانید: سیلی دلار به اردوغان
درام ارمنستان، از ارزهای با کمترین افت
پول ملی ارمنستان از ماه میلادی مارس (معادل فروردین ۱۴۰۱) به شدت در برابر دلار آمریکا تقویت شده است. همانطور که در جدول فوق قابل مشاهده است این ارز در بازه ۲ ساله در برابر ریال حتی ۱۰ درصد تقویت شده است. دلایل مختلفی برای رشد درام مطرح می‌شود:
۱- بسیاری از کسب‌وکارهای روسی – به ویژه در صنعت IT- برای فرار از تحریم‌ها علیه کشور خود به ارمنستان نقل مکان کرده‌اند. اداره مطبوعاتی بانک مرکزی این کشور هم تاکید کرده که «هجوم شهروندان از روسیه به ارمنستان یکی از عوامل متعددی است که عرضه ارز در بازار ارمنستان را افزایش می‌دهد».
۲- مارتین گالستیان، رئیس بانک مرکزی ارمنستان در ماه یک نشست خبری در ماه می علت تقویت ارز این کشور را رونق گردشگری دانست. او گفت: «ما بازدیدکنندگان بین‌المللی در ارمنستان داریم. وقتی این افراد در استراحتگاه‌ها یا رستوران‌های ما پول خرج می‌کنند، از منظر تراز پرداخت‌ها در ارمنستان رشد صادرات تلقی می‌شود. این وضعیت باعث شده است که از نظر عرضه به تقاضا رشد ارزی پیشرو داشته باشیم که این امر منجر به تقویت درام شده است.
۳- برخی از جمله سورن پارسیان، اقتصاددان ارمنی نیز عقیده دارند به دلیل آغاز پرداخت بدهی گاز ارمنستان به روسیه با روبل، تقاضای دلار در این کشور کاهش یافته است که از ارزش درام حمایت می‌کند. به گزارش سایت خبری محلی lragir.am ارمنستان قبلا ۳۵ تا ۴۰ میلیون دلار در ماه فقط برای گاز طبیعی به روسیه منتقل می‌کرد.
البته دولت این کشور هم نگران پیامدهای منفی تقویت پول ملی هست. واهان کروبیان، وزیر اقتصاد ارمنستان در گفت‌وگو با خبرگزاری آرمپرس خط قرمز خود برای کاهش قیمت دلار در ارمنستان را سطح ۴۵۰ درام برای هر دلار عنوان کرد. هر چند در حال حاضر قیمت دلار در این کشور کمتر از این رقم (۴۰۴ درام) است.
صعود لغزنده یوان چین به صدر لیست بازدهی
اگرچه یوان در حدود سه ماه اخیر تنها ارزی بود که قیمت آن در بازار تهران افزایش یافت، اما در روز جاری ارزش یوان در بازار جهانی به کف دو ساله رسید.
بانک خلق چین هفته قبل پیش از نشست سالانه جکسون هول (نشستی که هر سال بر یک موضوع مهم اقتصادی که کشورها با آن مواجه هستند، تمرکز می‌کند) تصمیم گرفت تا افت یوان در مقابل دلار را کمی تعدیل کند و یوان را بیشتر از انتظار تقویت کرد. اما پس از سخنرانی جروم پاول، رئیس فدرال رزرو آمریکا در جکسون هول طی روز جمعه، شاخص دلار آمریکا تقویت و یوان تضعیف شد.
به گزارش بلومبرگ، اقتصاد چین به خاطر محدودیت‌های کرونایی (سیاست کووید صفر) و بحران مسکن در شرایط مطلوبی نیست.، یوان در مقابل سیاست های تهاجمی فدرال رزرو تحت فشار قرار گرفته است. در آخرین نظرسنجی بلومبرگ از اقتصاددانان رشد اقتصادی این کشور برای سال جاری ۳.۵ درصد پیش‌بینی شده است در حالیکه پیش‌بینی قبلی ۳.۹ درصد بود.
تبادل نظر