روایت چمشیر، قاتل زهره

سدی که چند ماه است لابه‌لای خبرهای داغ دست به دست می‌شود و افکار عمومی فرصت چندانی برای سر درآوردن از جزئیات ترسناکی که فعالان محیط زیست درباره‌اش می‌گویند پیدا نمی‌کند.
سد چمشیر در 35 کیلومتری جنوب شهر گچساران در در استان کهگیلویه‌وبویراحمد قرار گرفته. این سد بر روی رودخانه زهره آبگیری می‌شود. سرچشمه اصلی این رود هم در غرب استان کهگیلویه‌وبویراحمد و شرق استان فارس است.
کسانی که دغدغه محیط زیست دارند می گویند که رودخانه زهره با عبور از محل مخزن سد که در تماس با آهک و نمک است، به شدت شور می‌شود، به‌طوری که بر اساس اندازه‌گیری‌های هدایت الکتریکی آب در بستر رود و درست بیرون از سد، به خوبی می‌توان به وجود لایه‌های گسترده نمک در آن پی برد.

به گفته آنها خروج چشمه‌های شور در بستر رودخانه به حدی بحرانی است که شوری آب را فقط در سه نقطه داخل و پشت سد، حدود هزار میکروزیمنس افزایش داده است. این شوری نه برای شرب مناسب است، نه به برای کشاورزی و با آبگیری سد چم‌شیر 500 هزار تن نمک از طریق مخزن سد به رودخانه زهره پمپاژ می‌شود. 

همه اینها باعث می شود که عده ای پروژه سد چمشیر را به گتوند تشبیه کنند و بگویند که حل شدن نمک‌های «سازند گچساران» در مخزن سد چم‌شیر، همان بلایی را بر سر رودخانه زهره و پایین دست آن می آورد که شورابه‌های سد گتوند بر سر رودخانه کارون  و خوزستان آورد.

 با همه اینها دولت به عنوان متولی بهره برداری از این مجموعه و سازمان محیط زیست به عنوان بخشی از دولت و متولی سیاست‌های زیست‌محیطی از این پروژه دفاع می‌کنند و می‌گویند سد چم شیر کاملا متفاوت از سد گتوند است و هیچ گونه سازند نمکی در آن وجود ندارد. مدافعان پروژه از تحقیقات گسترده‌ای که در این مورد شده می‌گویند و به اتفاقات مبارکی که بعد از آبگیری سد برای زمین‌های کشاورزی و وضعیت آب منطقه خواهد افتاد اشاره می‌کنند. 
این حرف‌ها کارشناسان را به یاد حرف‌هایی می‌اندازد که در زمان آبگیری گتوند زده می‌شد اما در نهایت ماجرا به شوری سه برابری آب کارون نسبت به خلیج فارس ختم شد.

از سوی دیگر حرف‌های میثم فاضلی، مدیر مطالعات سد چمشیر را می‌شنویم که می‌گوید حدود ۳۰ میلیارد دلار پول بلوکه‌ شده ایران در چین وجود داشت که چین آن را باز نمی‌گرداند و در نهایت توافق شد که چین از این پول به ایران وام دهد، البته به شرط مشارکت در ساخت سد چمشیر.

در میانه چنین قائله و دعوایی آنچه بی جواب می ماند مطالبه شفافیت در مورد ابرپروژه ها مخصوصا سد ها است که فضا را چنین غبارآلود می‌کند. موضوعی که مهدی فصیحی متخصص دیپلماسی آب به آن اشاره می‌کند و می‌گوید که پروژه‌های مهندسی سد به قدری غیرشفاف است که همه طرفین صرفا باید با گمانه‌زنی و بر اساس شواهد حرف بزنند. این عدم شفافیت و راه ندادن کارشناسان از همه طیف ها برای بررسی ابعاد ماجرا فاجعه گتوند را رقم زد و حالا در حالی که مجوز نهایی آبگیری سد چمشیر صادر شده باید پرسید که آیا برای جلوگیری از تکرار این تجربه تلخ مسیر کارشناسان برای دسترسی به جزئیات ساخت این سد باز است؟