با گسترش شهرها، ممکن است شاهد رخ دادن سیلاب‌های بیشتر باشیم چرا که زیرساخت‌های شهری نمی‌تواند نیازهای زهکشی زمین‌هایی را که هموار شده است، برآورده سازند. خارج کردن آب‌های اضافی زیرزمینی، سطحی و روان‌آب از یک سازه یا از یک منطقه توسط نیروی ثقل یا پمپاژ به منظور جلوگیری از مزاحمت این آب اضافی یا جلوگیری از زیان ناشی از آن را به طور عام "زهکشی"(drainage) می‌گویند.
با این حال کشورهای توسعه یافته دست از تلاش برنداشته‌اند و هر روز برای داشتن فردایی بهتر و ساختن کشوری با آینده روشن تلاش می‌کنند. در ژاپن، انگلستان، هلند و برخی "کشورهای سفلی"، معماران و مهندسان شهری فناوری‌های‌های امیدوار کننده‌ای را برای کنترل سیل‌ها توسعه داده‌اند که علاوه بر طراحی زیبا تا حد زیادی از قدرت تخریب سیل جلوگیری می‌کنند.
کشورهای سُفلی(low-lying countries) عنوان منتسب به کشورهای یک منطقه ساحلی در غرب اروپا و تشکیل شده بخصوص از کشورهای هلند و بلژیک است که در ارتفاع پایین‌تر از دلتای "رود راین"، "رود شلده" و "رود میوز" که پایین‌تر از سطح دریا هستند، قرار گرفته‌اند. در این بخش به معرفی فناوری‌های کنترل سیل برخی کشورها می‌پردازیم.
۱. سد تیمز(Thames Barrier) در انگلستان
در انگلستان، مهندسان یک سد سیل متحرک برای جلوگیری از سیل در امتداد "رودخانه تیمز" طراحی کرده‌اند. این سد از فولاد توخالی و دروازه‌های آب ساخته شده است و یکی از نکات جالب آن این است که سد تیمز متحرک است بنابراین گاهی اوقات برای عبور کشتی‌ها باز می‌شود. در صورت نیاز نیز برخی اوقات با چرخاندن مخزن‌های خروجی میزان آب پشت سد را کنترل می‌کنند تا امنیت رودخانه تیمز حفظ شود. این دروازه‌ها دارای بخشی به نام "underspill position" هستند که اجازه می‌دهد آب کمی در زیر سد جریان داشته باشد. سد تیمز بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۴ ساخته شده و تاکنون بیش از ۱۰۰ بار برای جلوگیری از سیل بسته شده است.
۲. دروازه‌های آب(Watergates) در ژاپن
جزیره‌هایی در ژاپن وجود دارد که دفعات بسیاری در آنجا سیل آمده است. مناطق نزدیک ساحل و در امتداد رودخانه‌های ژاپن به ویژه در معرض خطر سیل هستند. برای محافظت از این مناطق، مهندسین ژاپنی سیستم پیچیده‌ای از کانال‌ها و سد سلولی را توسعه داده‌اند.
پس از یک سیل فاجعه بار در سال ۱۹۱۰، ژاپن توسعه فناوری‌های لازم برای حفاظت از مناطق کم ارتفاع در منطقه" کیوتو" توکیو را آغاز کرد. ژاپنی‌ها "موتورهای آبی خودکار"(Automated aqua-drive motors) را توسعه داده‌اند که این موتورها قدرت بسیاری از دروازه‌های آبی مناطق سیل زده را تأمین می‌کنند. فشار آب، نیرویی ایجاد می‌کند که دروازه‌ها در صورت نیاز باز و بسته می‌شوند. موتورهای هیدرولیک برای کار کردن نیازی به برق ندارند و بنابراین می‌توان در مواقع سیل که برق نیز قطع می‌شود از آنها استفاده نمود.
۳. سد Oosterscheldekering در هلند
۶۰ درصد جمعیت کشور هلند پایین‌تر از سطح دریا زندگی می‌کنند، بنابراین توسعه سیستم‌های کنترل سیلاب بسیار ضروری هستند. بین سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۹۷، هلندی‌ها پروژه "دلتاورکن"(Deltawerken) را آغاز کردند. پروژه دلتاورکن متشکل از یک شبکه پیچیده از سدها، کانالهای آب، سدهای سلولی، جوی و سدهای خیزآب است. یکی از چشمگیرترین پروژه‌های دلتاورکن ساخت سد "Oosterscheldekering" است. هلندی‌ها طی این پروژه به جای ساختن یک سد معمولی، یک سد با دروازه‌های متحرک ساختند.
پس از سال ۱۹۸۶، زمانی که ساخت "Oosterscheldekering" تمام شد، ارتفاع جزر و مد از ۳.۴۰ متر (۱۱.۲ فوت) به ۳.۲۵ متر (۱۰.۷ فوت) کاهش یافت.
۴. سد خیزآب میسلنت(The Maeslant Storm Surge Barrier) در هلند
مثال دیگری از پروژه "Deltaworks" هلند، سد خیزآب "میسلنت"(Maeslant Storm Surge Barrier) در آبراه "Nieuwe" بین شهرهای "Hoek van Holland" و منطقه "ماس‌اسلایس" هلند است.
این سد در سال ۱۹۹۷ ساخته شده است و به عنوان یکی از بزرگترین سازه‌های متحرک جهان محسوب می‌شود. هنگامی که سطح آب افزایش می‌یابد، دیوارهای سد به طور هوشمند بسته شده و آب، مخازن در امتداد سد را پر می‌کند.
۵. پروژه MOSE در ونیز
ونیز به داشتن کانالهای معروف و قایق‌های پارویی موسوم به "گوندولا" معروف شناخته شده است. از دهه ۱۹۸۰، مقامات بر روی پروژه‌ای به نام "Modulo Sperimentale Elettromeccanico" یا "MOSE" سرمایه‌گذاری کردند. این پروژه شامل مجموعه‌ای از ۷۸ سد است که می‌توانند به طور مستقل آب سراسر "کولاب" یا "لاگون" را پس از اینکه سطح آب وارد شده از "دریای آدریاتیک" افزایش یافت، کنترل کنند. کولاب یا لاگون (Lagoon) پهنهٔ آبی نسبتاً کم‌ژرفا با آب شور یا نیمه‌شور است که به واسطهٔ حائلی طبیعی، چون دیوارهای شنی یا جزایر سد مانند یا صخره‌های دریایی، از پهنهٔ آبی بزرگ‌تری، چون دریا، جدا افتاده باشد.
در ماه ژوئیه سال ۲۰۲۱ میلادی، آلمان و بلژیک بیشترین آسیب را از بارندگی شدید در ۱۴ و ۱۵ ژوئیه دیدند و مقامات گزارش دادند که بیش از ۲۰۰ نفر در اثر سیل در روستاهای این کشورها جان خود را از دست داده‌اند. به دلیل وقوع این حادثه، بخش‌هایی از سوئیس، فرانسه، لوکزامبورگ و هلند نیز به شدت آسیب دیدند. با این حال، در حالی که رود موز از فرانسه، بلژیک و هلند می‌گذرد اما مقیاس تخریب در هلند مانند سایر نقاط نبود.
کارشناسان سیل در این باره گفتند در حالی که دلایل متعددی وجود دارد که مقایسه مستقیم ویرانی‌های مشاهده شده در هلند را با سایر کشورهای اروپای غربی دشوار می‌کند، اما می‌توان گفت دهه‌ها سرمایه‌گذاری در جهت آمادگی برای سیل قطعا به محدود کردن خسارت وارده به این کشور کمک کرده است.
"نک اُوینک"(Henk Ovink) کارشناس سیل و نماینده ویژه هلند در امور بین‌المللی آب گفت: این یک فاجعه وحشتناک بود. مردم جان خود را از دست دادند و مردم دوستان و خانواده‌های خود را از دست دادند. اما باید گفت هلند باران عظیمی را که آلمان دید یا بلژیک دید، تجربه نکرد.
اوینک گفت، یکی از دلایل کلیدی که هلند توانست با حجم زیادی از آب در طول سیل اخیر کنار بیاید، این بود که تلاش‌های زیادی و سرمایه‌گذاری عظیمی برای مقابله با سیل در این کشور در سال های اخیر انجام شده است.
این اقدامات شامل گسترش و تعمیق کانالهای رودخانه‌ای به عنوان بخشی از سیاست موسوم به "فضا برای رودخانه"(Room for the River) دولت(حفاظت بالا از سدها، دایک‌ها و خاکریزها و طرح‌های تخلیه) برای اطمینان از انتقال مردم به مکان‌های امن می‌شود.
آذرین‌تیغه یا دایک(Dike) به دیوارهای از ماگمای سرد شده گفته می‌شود که به‌صورت قالب در داخل شکاف‌های عمودی یا نسبتا عمودی قرار می‌گیرد. هنگامی که ماگمای در حال صعود به داخل شکستگی‌ها نفوذ کند و لایه‌های سنگی را قطع نماید، دایک به وجود می‌آید.
اوینک افزود: من نمی‌خواهم با کشورهای دیگر مقایسه کنم، اما اگر به هلند نگاه کنم تلاش‌های ما کمک کرد و نتیجه داد. در عین حال، مانند همیشه با این چالش‌هایی که جامعه ما با آن مواجه است، به چشم یک پله یا یک درس نگاه می‌کنیم.
اوینک با تامل در مورد سیلاب‌هایی که در سال‌های اخیر در اروپا رخ داده، سه راه را برای کشورها برای بهبود آمادگی در برابر سیل پیشنهاد کرد. وی گفت: اول، تغییرات آب و هوایی را در هر کاری که انجام می‌دهید در نظر بگیرید. دوم، با هر سرمایه‌گذاری که انجام می‌دهید، به ظرفیت طبیعت برای کمک به ایجاد انعطاف‌پذیری و ظرفیت سازگاری فکر کنید. سوم نیز اینکه این کار را با همه ذینفعان انجام دهید.
منبع: ایسنا
تبادل نظر