فردای اقتصاد: حمل‌ونقل اساس توسعه کشورها است و گستردگی زیرساخت‌های حمل‌ونقل و شبکه‌های متصل به هم با سطح بالاتری از توسعه‌یافتگی همراه است. کارایی و کیفیت بالای حمل‌ونقل باعث کاهش هزینه‌ها شده و فرصت‌ها و مزیت‌های اقتصادی و اجتماعی ایجاد می‌شود که اثرات خارجی مثبتی مانند دسترسی بهتر به بازارها، افزایش اشتغال و سرمایه‌گذاری را به همراه دارد.
در ایران به‌رغم اینکه زیرساخت‌های نسبتا مناسبی در امر حمل‌ونقل وجود دارد؛ اما این زیرساخت‌ها به‌طور متوازن توسعه نیافته است. نتیجه این ضعف‌ها در بخش حمل‌ونقل هم در هزینه تمام‌شده کالاها مشهود است، هم در عدم استفاده کشور از مزیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با حمل‌ونقل (مانند ترانزیت بین‌المللی).
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران بر اساس نظرات خبرگان و بررسی‌های کارشناسی تهیه کرده، چالش‌ها و موانع پیش روی بخش حمل‌ونقل احصا شده است. «نبود مرجع هماهنگ‌کننده ترانزیت در کشور»، «خودمالکی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای»، «اتکای هزینه‌های جاری سازمان‌های زیربخشی حمل‌ونقل به درآمدهای آنها»، «نبود نهاد راهبر لجستیک در کشور»، «فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل»، «وجود موانع در رقابتی شدن حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای»، «حمکرانی نامتوازن در بخش حمل‌ونقل کشور» و «ناکافی بودن زیرساخت‌های شبکه ریلی کشور» از جمله این چالش‌ها است.
در این میان، نگاهی به آمار فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل کشور نشان می دهد که در پایان سال ۱۴۰۰، ناوگان باری کشور به‌طور متوسط سن ۱۹.۳سال را داشته است. وسایل نقلیه عمومی باری زیر یک سال ۱.۷درصد ناوگان باری کشور و وسایل نقلیه عمومی باری بالای ۵۰سال، ۱.۲درصد ناوگان باری کشور را تشکیل داده است. بیشترین فراوانی به ترتیب مربوط به وسایل نقلیه باری با سن ۱۱ تا ۱۵سال و ۶ تا ۱۰سال بوده است. فراوانی وسایل نقلیه عمومی باری بر حسب سن در نمودار نشان داده شده است.
بر اساس مصوبه قبلی دولت، حداکثر سن ناوگان مجاز به تردد در جاده‌ها برای کامیون و کشنده ۲۵سال و برای وانت بار ۱۵سال بود؛ این مصوبه در سال ۱۴۰۰ اصلاح شد. بر اساس آئین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک، احراز فرسودگی ناوگان از سن ناوگان مستقل شده است. در این آئین‌نامه ضمن تعریف سن مرز فرسودگی، پس از سن فرسودگی، ضرورت انجام تست‌های فنی مربوط و تعداد دفعات مراجعه به مراکز مکانیزه سنگین و نیمه‌سنگین معاینه فنی به سه بار در سال افزایش پیدا کرده است و ناوگانی که دوبار متوالی در تست معاینه فنی مردود شود، فرسوده تلقی می‌شود.
افزایش سن ناوگان باری کشور در سال‌های ۱۳۹۶-۱۳۹۴ کاهش محسوسی پیدا می‌کند، اما از سال ۱۳۹۷ رو به افزایش است. متوسط عمر کامیون در کشورهای عضو اتحادیه اروپا به‌طور متوسط برابر ۱۳سال است. هر چند بین کشورهای این اتحادیه طیف ۶.۴سال (در اتریش) تا ۲۱سال (در یونان) نیز وجود دارد.
فرسودگی ناوگان علاوه بر بهره‌وری پایین آسیب‌های زیست محیطی و اقتصادی بالایی نیز به همراه دارد. یکی از مهمترین آسیب‌های اقتصادی مصرف بالای سوخت است. حدود۶۱درصد بنزین توسط خودروهای سواری، ۲۱درصد توسط وانت‌ها، ۸درصد توسط تاکسی‌ها، ۶درصد توسط موتورسیکلت‌ها و ۴درصد توسط کامیون و کامیونت‌ها مصرف می‌شود و حدود ۶۰درصد گازوئیل مصرفی کشور در بخش حمل‌ونقل استفاده می‌شود. میانگین سنی ناوگان دیزلی بالاست که خود یکی از عوامل افزایش مصرف سوخت است.
تبادل نظر