فردای اقتصاد: در برنامه امروز زنگ پایان، همراه با سروش خواجه حق‌وردی، معاون عملیات و نظارت بازار فرابورس ایران، به بررسی آخرین تحولات رخ داده در بازار پایه پرداخته شد. حق‌وردی در ابتدای سخنان خود به دلیل تشکیل و راه‌اندازی بازار پایه پرداخت و عنوان کرد که در گذشته زمانی که شرکتی به دلایل مختلف از بازار بورس یا فرابورس اخراج می‌شد، محلی رسمی برای معامله سهام وجود نداشت و این موضوع منجر به ضرر و زیان نسبتا زیادی برای سهامداران این شرکت‌ها بود و بعضا برگه‌های سهام با قیمت‌های بسیار پایینی معامله می‌شدند. بنابراین سازمان در آن زمان براساس قانون تصمیم به راه‌اندازی بازاری برای مبادله سهام این شرکت‌ها در نظر گرفت که البته این موضوع به معنی مورد تایید بودن این بازار توسط سازمان بورس نیست بلکه برای حل شدن چالش‌هایی بود که سهامداران آن شرکت‌ها با آن‌ها مواجه می‌شدند. بنابراین می‌توان اینگونه تفسیر کرد که میل شرکت‌ها به کمتر شفاف بودن دلیل اصلی تشکیل بازار پایه نبود بلکه این بازار برای حفظ حقوق سهامدارانی است که شرکت‌های آن‌ها با چالش مواجه شده‌اند. وی همچنین عنوان کرد در حال حاضر یک ورودی دیگر به بازار پایه وجود دارد که شامل شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس و همچنین شرکت‌هایی مانند استقلال و پرسپولیس است که نزد سازمان به ثبت رسیده‌اند.
وی افزود: طی سالیان گذشته اما این بازار با چالش‌هایی ساختاری مواجه بود که به واسطه آن بازاری به نام بازار توافقی در چند ماه گذشته تاسیس شد که اکنون یکی از مهم‌ترین تغییرات ایجاد شده در بازار پایه این موضوع است که شرکت‌های حاضر در بازار پایه با تکمیل شرایطی مشخص به بازار بالاتر منتقل و یا به مرور در صورت عدم رعایت شفافیت‌های مالی و اطلاعاتی، به بازار توافقی انتقال داده شوند. او ادامه داد: در رابطه با دیگر تغییراتی که در ریزساختارها صورت گرفته است، تغییر کف ارزشی حجم مبناست که به حالت ابتدایی خود بازگشته که دو میلیارد تومان، یک میلیارد تومان و ۵۰۰ میلیون تومان به ترتیب برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز خواهد بود و در کنار این موضوع کف سفارش برخط نیز از ۵۰۰ هزار تومان به ۵ میلیون تومان افزایش یافته است. از سمتی در مبحث بازارگردانی نیز الزام این موضوع حذف شده و تنها برخی از شرکت‌ها ملزم به بازارگردانی خواهند بود که در هفته‌های آینده لیست آن‌ها منتشر می‌شود.
عمده تخلفات بورسی در بازار پایه
حق‌وردی در ادامه این گفتگو به بحث دلایل افزایش کنترل و نظارت بر بازار پایه پرداخت و عنوان کرد که عمده پرونده‌های تخلفات صورت گرفته در بازارهای مختلف فرابورس، به بازار پایه مربوط می‌شود. اگر به مقالات و گزارش‌های منتشر شده نیز نگاهی بیاندازیم، شرکت‌هایی با سرمایه کوچک یا شناوری کم، مستعد دستکاری و انجام جرایم مالی هستند، بنابراین در این محل، افراد به اقدامات سفته‌بازانه روی می‌آورند. از سمتی دیگر برخی از افراد به بهانه خرید شرکت (Take Over) شروع به خرید سهام می‌کنند و به مرور در قیمت‌های بالا اقدام به فروش سهام می‌کنند. از این رو بهانه برای دستکاری قیمت سهام در بازار پایه بسیار زیاد است که برخی بر روی تابلو یا به عبارتی Trade Base، برخی به صورت اطلاعات نهانی (Information Base) و برخی نیز به صورت خبرهای نهانی (News Base) است. با این حال اما فرابورس سرمایه‌گذار را برای ورود به بازار ممنوع نمی‌کند و اکنون که کف سفارش برخط به ۵ میلیون تومان رسیده است، افرادی که قصد خرید با مبالغ کمتری را دارند می‌توانند از کانال کارگزاری‌ها اقدام کنند که نیاز است در آن زمان، کارگزاری‌ها هشدارهای لازم را به سهامداران بدهند.
حق‌وردی در پاسخ به این سوال که چرا شرکت‌های مشکل‌دار از بازار پایه اخراج نمی‌شوند که به واسطه آن چالش‌هایی از این دست تکرار نشود و اعتبار بازار سرمایه بالاتر برود عنوان کرد: به واسطه قانونی که در مجلس به تصویب رسیده است، اخراج از بازار پایه امکان پذیر نیست و به نوعی می‌توان گفت که بازار پایه ایستگاه آخر برای این شرکت‌هاست و به همین دلیل بود که بازاری به نام بازار توافقی شکل گرفت تا از نقض قانون نیز جلوگیری شود، با این حال اما این اقدام نیز نمی‌تواند به یکباره صورت بگیرد و باید از قبل اطلاع‌رسانی و به سهامداران هشدار داده شود تا آن‌ها بتوانند تصمیم درست را بگیرند یا حتی در برخی موارد به ناشر فرصت اصلاح داده شود که شاید بتواند خود را در بازار پایه حفظ کند. او در ادامه افزود که در کشورهای خارجی بازاری همچون بازار پایه وجود ندارد و یا شرکت‌ها در بازار سهام عادی معامله می‌شوند و یا در بازاری به شکل بازار توافقی، معاملات به صورت بلوکی انجام می‌شود.
آیا بازار پایه به هدف خود رسیده است؟
برخی از نمادهای بازار پایه که با مشکلات مختلفی مواجه بوده‌اند، اکنون برای مدتی طولانی است که بسته هستند و پول سهامداران نیز در این نمادها بلوکه شده‌اند که از آن‌ها می‌توان به سهام بانک آینده با نماد «وآیند» و سهام پارس خودرو با نماد «خپارس» اشاره کرد. این شرکت‌ها به دلیل مشکلاتی که در زمینه عدم شفافیت صورت‌های مالی خود دارند، برای مدتی طولانی است که تعلیق شده و بازگشایی نمی‌شوند. حق‌وردی در این خصوص افزود که این نمادها برای بازگشایی نیاز به انتشار گزارش ارزشگذاری دارند که هنوز منتشر نشده است و تا زمانی که این امر محقق نشود، طبق قانون و مقررات نمادها بسته خواهند ماند. وی افزود که فرابورس درحال حاضر در تلاش است تا با تغییر مقررات، پروسه بازگشایی نمادها با سرعت بیشتری انجام شود.
هشدار به سهامداران بازار پایه
به نظر می‌رسد که فرابورس ایران اکنون در چاله‌ای افتاده است که راه فرار از آن امری بسیار دشوار خواهد بود. از سمتی قانون با راه‌اندازی بازار پایه در گذشته، محلی را برای ورود شرکت‌های ناکارآمد و غیرعملیاتی را به بازار سرمایه ایجاد کرده است که موجب انجام تخلفات و جرایم بسیاری شده و از راه‌های مختلف شاهد اقدامات سفته‌بازانه در سهام حاضر در این بازار هستیم که اکنون فرابورس طبق قانون امکان اخراج آن‌ها و تعطیلی این بازار را ندارد و از سمت دیگر با هرگونه اقدامی در جهت عدم موافقت با بازار پایه، با سیل مخالفت‌هایی از سمت سهامداران مواجه خواهد شد که به دنبال تحقق حقوق خود هستند.
به طور کلی می‌توان چنین برداشت که فرابورس در نظر دارد به مرور با اقداماتی به فعالیت بازار پایه پایان دهد که البته این موضوع به الزامات بسیار زیادی به خصوص در زمینه حقوق سهامداران نیاز دارد. با تمام این تفاسیر باید به صورت جدی پیشنهاد کرد که فعالان خرد بازار سرمایه باید در هنگام خرید این سهام توجه کاملی به این موانع و تهدیدها داشته باشند تا دچار شرایطی همچون سهامداران بانک آینده و پارس خودرو نشوند.
تبادل نظر