چشم‌انداز بورس ۱۴۰۲ از لنز کارشناسی

فردای اقتصاد: صعود شاخص‌ها در بورس تهران این روزها به یکی از مهم‌ترین خبرهای رسانه‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است. شکست سقف تاریخی سال ۹۹ در هفته گذشته و تداوم صعود در روزهای پس از آن، موجب شده است تا نماگر اصلی تالار شیشه‌ای هر روزه قله‌های تاریخی جدیدی را به ثبت رسانده و بار دیگر شادابی را به اهالی بازار سرمایه بازگرداند. طبیعی است که پس از یک دوره فرسایشی تقریبا سه ساله، بورس تهران در حال جبران جاماندگی خود از دیگر بازارها البته در این بازه زمانی باشد. با این حال هر روز سوالات مهمی در ذهن سهامداران ایجاد می‌شود که نیاز است به آن‌ها پاسخ داده شود. اینکه آیا با صعودی که از ابتدای اسفندماه سال گذشته شکل گرفته، بورس تهران همچنان ارزنده است؟ کدام سهام فعلا زیر ارزش ذاتی خود معامله می‌شوند و پتانسیل رشدهای خوبی دارند؟ اگر تا کنون تنها نظاره‌گر صعودهای بازار سهام بوده‌ایم باید اکنون به خرید سهام فکر کنیم؟ حس جاماندگی از بازار به چه علت شکل گرفته و چگونه باید با آن رفتار کرد؟

شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران از ابتدای ۱۴۰۲ تاکنون رشدی ۱۳ درصدی را تجربه کرده و اکنون به محدوده تاریخی دو میلیون و ۲۱۲ هزار واحد رسیده است. شاخص کل هم‌وزن نیز در همین بازه زمانی ۱۰ روزه، ۱۷ درصد افزایش ارتفاع داده است.  

بورس تهران همچنان ارزنده است؟

محاسبه جاماندگی بورس تهران با بازارهای موازی از جمله دلار، کار ساده‌ای نیست و دلیل این موضوع نیز به انتخاب مبدا تاریخی محاسبه باز می‌گردد. با این حال اما موضوعی که طی ماهیان گذشته بسیار از سمت بورسی‌ها شنیده می‌شود، افزایش قابل توجه نرخ دلار در بازار آزاد و حرکت آهسته بورس تا ابتدای اسفندماه بود. اگر طبق این سناریو مبدا محاسباتی خود را از ابتدای آبان ۱۴۰۱ و در جایی در نظر بگیریم که دلار فردوسی از محدوده ۳۰ هزار تومان رالی صعودی خود را آغاز کرد، می‌توان یک مقایسه سرانگشتی انجام داد. اسکناس آمریکایی حرکت صعودی اصلی خود را از اواسط آبان‌ماه استارت زد و تا سطوح بالایی کانال ۶۰ هزار تومان نیز افزایش یافت که پس از سیاست‌های جدید ارزی و محدودیت‌های اعمال شده برای دریافت دلار سهمیه‌ای و تغییر برخی محاسبات دلاری شرکت‌های بورسی به ارز ۲۸۵۰۰ تومانی وارد مسیری نزولی شد و اکنون در قیمت ۵۱ هزار تومان قیمت می‌خورد. همین سطح نیز نشان از یک افزایش ۷۰ درصدی از آبان ۱۴۰۱ تاکنون دارد. در آن زمان شاخص کل بورس نیز که شرایط سختی را دنبال می‌کرد، در کف ۱.۲۴ میلیون واحدی قرار داشت و به مرور به افزایش نرخ دلار واکنش مثبت نشان داد. شاخص کل بورس به عنوان نماینده اصلی بازار سهام، امروز توانست خود را به محدوده ۲.۲ میلیون واحد برساند که نشان از یک رشد حدود ۷۷ درصدی دارد و نشان می‌دهد که پس از صعودهای اخیر، نه تنها جاماندگی خود از دلار را جبران کرده بلکه اندکی فراتر نیز رفته است.

با این حال اما می‌توان به این روش نقدهایی نیز وارد کرد و حتی مبنای محاسبات را نیز تغییر داد. برای مثال بسیاری از کارشناسان برای مقایسه رفتار دلار و بورس نسبت به سال ۹۹ از شاخص دلاری استفاده می‌کنند و این نماگر نشان می‌دهد که شاخص دلاری بازار سهام همچنان ۵۰ درصد پایین‌تر از سقف تاریخی خود در آن سال است. این موضوع فارغ از مسئله جاماندگی یا عدم جاماندگی بازار سهام، نشاندهنده شدت کاهش ارزش پول ملی و همچنین بورس تهران با وجود افزایش شرکت‌های حاضر در آن است. با تمام این تفاسیر موضوعی که اینجا به خوبی خود را نشان می‌دهد، این است که تمامی سهام یک مسیر را طی نکرده‌اند. بسیاری از نمادها طی ماه‌های گذشته عملکرد بهتری از شاخص کل داشته‌اند و بسیاری نیز همچنان نسبت به سقف‌های تاریخی بیش از ۵۰ درصد عقب هستند و این یعنی از اینجا به بعد بورس تهران همه نمادها را به یک چشم نگاه نخواهد کرد و انتخاب سهم درست در اولویت فعالیت اهالی بازار سرمایه قرار خواهد داشت.

پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه، در این رابطه عنوان می‌کند: به نظر می‌رسد که روند معاملات بورس تهران همگام با نرخ دلار حرکت کند و بازدهی برابری در مقایسه با این اسکناس آمریکایی داشته باشد. در شرایطی که دلار از محدوده زیر ۳۰ هزار تومان تا حوالی ۶۰ هزار تومان صعود داشته و هم‌اکنون در کانال ۵۰ هزار تومان معامله می‌شود، بازار سهام نیز در اغلب سهام خود چنین بازدهی را کسب کرده است. البته ناگفته نماند تعدادی از سهام از این رشد جامانده‌اند و فاصله نسبتا زیادی با چنین بازدهی دارند. اما این نکته را باید در نظر گرفت که در شرایط کنونی رشدهای شارپ و افت‌های بی‌پایه و اساس در بازار سرمایه متحمل به نظر نمی‌رسد. در این میان اگر مقایسه بین بازدهی دو شاخص کل و هم‌وزن داشته باشیم، می‌توان گفت علت اینکه نماگر هم‌وزن در مقایسه با شاخص کل عملکرد نسبتا بهتری دارد، این است که بازار گروه به گروه صعود را تجربه می‌کند به این معنا که آن دسته‌ از گروه‌های سهامی که بازدهی حدود ۱۰۰ درصدی داشته‌اند اصلاح قابل توجهی نخواهند داشت اما با توجه به اینکه نقدینگی موجود در میان گروه‌های مختلف در گردش است، انتظار می‌رود رشد شاخص هم‌وزن نیز ادامه داشته باشد. در مجموع با توجه به حجم نقدینگی در اقتصاد که به احتمال بالایی نهایتا راهی بازار سهام خواهد شد، این بازار سرعت رشد مناسبی در ادامه داشته باشد. در ادامه سال نیز با در نظر گرفتن شرایط تورمی اقتصاد که احتمالا در کانال ۴۵ درصد به بالا باشد، نمی‌توان انتظار روندی خنثی یا ریزشی را از بازار سهام داشت. در این میان اما نباید از ریسک‌های موجود به خصوص تهدیدهای سیاستگذاری چشم‌پوشی کرد که نمونه بارز آن این روزها در صنعت خودروسازی کشور در جریان است.

چگونه با حس جاماندگی رفتار کنیم؟

یکی از متداول‌ترین موضوعی که بورسی‌ها را در مسیر صعودی آزار می‌دهد، حس جاماندگی است. قطعا بسیاری از فعالان بازار سرمایه که تاکنون اقدام به خرید سهام نکرده‌اند، با دیدن افزایش‌های بدون توقف بورس طی روزهای گذشته با این حس جدال دارند و اکنون دچار سردرگمی شده‌اند که آیا باید در محدوده‌های مثبت دست به خرید بزنند یا اینکه منتظر فرصت بمانند. سوالاتی همچون اگر بازار بخواهد به همین شکل و هر روزه صعود کند چه؟ اگر اکنون سهام بخریم و از روز بعدی مسیر بورس تهران نزولی شود چه کنیم؟ و... همگی جزو مسائلی است که این روزها ذهن بسیاری را به خود درگیر کرده است.

حقیقت این است که پیش‌بینی کوتاه مدت و روزانه یک بازار امری بسیار دشوار بوده و به دفعات با اشکال و خطا مواجه می‌شود. پاسخ به حس جاماندگی و هم‌مسیر شدن با آن چون با احساسات کاذب و هیجانات مثبت و منفی همراه است، اغلب نتیجه مثبتی را در کوتاه مدت حاصل نمی‌کند. از این رو بهتر است با آرامش کامل به انجام معاملات بپردازیم و در خرید خود به خوبی دقت کنیم که چه سهامی را و در چه قیمتی خریداری می‌کنیم. انتخاب سهام خوب چند متغیر مهم دارد. اینکه آن شرکت در چه صنعتی فعالیت می‌کند و آیا فضای کلان اقتصادی کشور برای رشد و توسعه آن صنعت مناسب است یا خیر، شرکت چگونه عملکردی را از خود به جا گذاشته و چشم‌انداز سودآوری آن به چه شکلی است، آیا این شرکت در برنامه‌های آتی خود طرح‌های توسعه‌ای برای انجام دارد یا نه، طی ماه‌های گذشته قیمت سهم چه روندی را طی کرده و نسبت به ارزش ذاتی خود در چه جایگاهی قرار دارد و... همگی از مسائلی است که باید به آن‌ها دقت کرد و اضافه بر آن در یک فرصت مناسب و جایی که اکثر افراد به صورت هیجانی خرید یا فروش ندارند دست به معامله زد.

ابراهیم سماوی، دیگر کارشناس بازار سرمایه در این باره می‌گوید: بازار سرمایه پس از ۳۱ ماه در اولین روزهای کاری سال ۱۴۰۲ توانست سقف تاریخی خود را بشکند و در روز گذشته موفق به فتح کانال جدید ۲,۲۰۰,۰۰۰ واحد شد. از دلایل رشد بازار سرمایه می‌توان به جاماندگی نسبت به سایر بازارهای موازی همانند ارز، سکه، مسکن و ... در یکسال گذشته اشاره کرد. عامل دیگر افزایش تورم انتظاری است که با توجه به آرام گرفتن سایر بازارها، بخشی از حجم نقدینگی سایر بازارها به سمت بورس گسیل پیدا کرده است. همچنین به نظر می‌رسد عدم انتشار آمار ماهانه مسکن و تورم مرکز آمار ایران نشان از رشد قابل توجه سطح عمومی قیمت‌ها دارد که در سال‌های نه چندان دور نیز این اتفاق افتاد. در شرایط فعلی از مهم‌ترین ریسک‌هایی که می‌تواند موقتا در کوتاه مدت به روزهای سبزرنگ بازار پایان بخشد، سیاست‌های اقتصادی و همچنین روند تعاملات بین‌المللی است. در صورتی که دولت بر نرخ نیمایی جهت تسویه ارز صنایع کامودیتی‌محور مصر باشد، این مهم می‌تواند معاملات سهام را تحت تاثیر قرار دهد. از منظر ریسک‌های سیاسی بین‌المللی در صورت عدم ادامه روند توافق ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس احتمالا حجم نقدینگی به سمت بازارهای موازی جریان پیدا می‌کند. ریسک‌های نامبرده اما صرفاً می‌تواند سرعت رشد بازار و همچنین جابجایی حجم نقدینگی بین صنایع را تغییر دهد و به نظر در روند بلندمدت بازار سرمایه خللی وارد نخواهد کرد. با توجه به اینکه برای حرکت شاخص هموزن حجم نقدینگی کمتری نسبت به شاخص کل نیاز است شاخص کل هموزن در اوایل اسفند موفق به رسیدن به سقف تاریخی خود شد و پس از آن کمی استراحت زمانی داشت که شاخص کل با یک تاخیر زمانی (Time Lag) توانست این کار را انجام دهد. از این رو انتظار می‌رود در روزهای آتی همانند گذشته شاخص هموزن پیشتاز باشد و شاخص کل به میزان کمتری رشد داشته باشد.