۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ - ۱۰:۲۰
رفاه ساحل عاج و اوکراین هم از ایران بالاتر است؟ + جزئیات یک پژوهش معروف

بنا بر یافته‌های لگاتوم، بدترین سقوط طی یکسال گذشته مربوط به نپال است که با ۱۰ پله سقوط از رتبه ۱۳۳ به ۱۴۳ رسیده است و بدترین سقوط در ۱۰ سال گذشته مربوط به ونزوئلاست که با ۳۶ پله سقوط از رتبه ۱۰۹ جهان در سال ۲۰۱۳ به رتبه ۱۴۵ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. بیشترین ترقی طی ۱۰ سال گذشته برای ساحل عاج رخ داده که با ۲۷ پله ترقی از رتبه ۱۴۷ در سال ۲۰۱۳ به رتبه ۱۲۰ در سال ۲۰۲۳ رسیده است.

روزنامه اعتماد: شاخص رفاه لگاتوم (The legatum prosperity index) جامع‌ترین و بهترین پژوهش‌هاست که ذیل عنوان رفاه (در زبان فارسی واژه رفاه برابر با welfare در زبان انگلیسی به کار می‌رود. اما در این گزارش ما رفاه را برای واژه prosperity به‌کار می‌بریم با این تذکر که رفاه در این معنای اخیر معنای گسترده‌تر دارد و نزدیک‌تر به مفهوم نیکبختی و سعادت است) وضعیت یک کشور را در چندین بعد بررسی می‌کند، به‌طوری که تصویر نسبتا کاملی از شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن کشور به دست می‌دهد. در ادامه به بررسی نتایج و داده‌های این پژوهش و درس‌هایی که می‌توان از آن گرفت، می‌پردازیم.

موسسه لگاتوم رفاه را در سه حوزه یاد شده، یعنی جامعه فراگیر، اقتصاد آزاد و شهروندان توانمند مورد مطالعه قرار داده است. همان‌طور که توضیح داده شد هر کدام از این سه حوزه خود بر چهار پایه استوار است که بنا بر این رفاه در کل بر ۱۲ پایه استوار است. برای مطالعه و سنجش این۱۲ پایه، در پژوهش لگاتوم از ۳۰۰ شاخص (indicator) اقتصادی- سیاسی- اجتماعی استفاده شده است. این پژوهش مربوط به سنجش داده‌های ۱۶۷ کشور است. نتایج گزیده‌ای از این کشورها در این پژوهش را در جدول (۱) آورده‌ایم.

برای داشتن تصویر روشن‌تری از کشورهای منطقه خاورمیانه شاید بهتر باشد که آن‌ها را در جدول جداگانه‌ای (جدول ۲) بیاوریم تا هم جایگاه منطقه‌ای کشورها بهتر درک شود و هم جایگاه جهانی آنها: بنا بر یافته‌های لگاتوم، بدترین سقوط طی یکسال گذشته مربوط به نپال است که با ۱۰ پله سقوط از رتبه ۱۳۳ به ۱۴۳ رسیده است و بدترین سقوط در ۱۰ سال گذشته مربوط به ونزوئلاست که با ۳۶ پله سقوط از رتبه ۱۰۹ جهان در سال ۲۰۱۳ به رتبه ۱۴۵ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. بیشترین ترقی طی ۱۰ سال گذشته برای ساحل عاج رخ داده که با ۲۷ پله ترقی از رتبه ۱۴۷ در سال ۲۰۱۳ به رتبه ۱۲۰ در سال ۲۰۲۳ رسیده است.

از نکات جالب این رتبه‌بندی جایگاه اوکراین در جدول است. این کشور با وجود جنگ وضعیت رفاه خود را ترقی داده و با پنج پله ترقی نسبت به سال گذشته به جایگاه ۷۴ در سال ۲۰۲۳ رسیده و در یک دهه گذشته نیز ۲۰ پله ترقی داشته است. وضعیت ترکیه نیز نگران‌کننده است و با ۲۷ پله سقوط از جایگاه ۶۸ در سال ۲۰۱۳ به رتبه ۹۵ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. در میان کشورهای خاورمیانه همه کشورها، جز عربستان، نسبت به سال ۲۰۱۳ پسرفت داشته‌اند.

بیشترین ترقی در ۱۰ سال گذشته در این منطقه برای عربستان اتفاق افتاده که با ۱۱ پله ترقی از جایگاه ۹۰ در سال ۲۰۱۳ به جایگاه ۷۹ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. بدترین سقوط برای لبنان اتفاق افتاده که با ۲۴ پله سقوط از جایگاه ۸۸ در سال ۲۰۱۳ به جایگاه ۱۱۲ در سال ۲۰۲۳ رسیده است. ایران هم نسبت به سال ۲۰۱۳ با ۳ پله سقوط به جایگاه ۱۲۶ جهان رسیده است.

رفاه ساحل عاج و اوکراین هم از ایران بالاتر است؟ + جزئیات جالب یک پژوهش معروف

رفاه ساحل عاج و اوکراین هم از ایران بالاتر است؟ + جزئیات جالب یک پژوهش معروف

بهبودها و کمبودها

وضعیت کشورهای جهان، چه به صورت فردی و چه به صورت کلی، در برخی شاخص‌ها بهبود یافته و در برخی دیگر از شاخص‌ها وضعیت وخیم‌تر شده است. بنا بر یافته‌های لگاتوم، وضعیت کلی رفاه در جهان در ۳ سال گذشته در سطح ثابتی باقی مانده است که دلیل اصلی آن نیز «وجود یک روند کلی بدترشدن نهادها و فرآیندهای دموکراتیک است».

از نظر «شرایط زندگی» روند رو به بهبود به مسیر خود ادامه می‌دهد. در ۱۰ سال گذشته دسترسی افراد به تغذیه مناسب، آموزش باکیفیت و امکانات بهداشتی گسترش یافته و نیازهای افراد در این زمینه بیشتر از هر زمان دیگری برآورده شده و شکاف میان کشورها در این مورد کاهش یافته است. برای مثال درصد افرادی که با کمتر از پنج و نیم دلار در روز زندگی می‌کنند در سطح جهان از ۵۷ درصد جمعیت جهان به ۴۷ درصد رسیده است. همچنین نرخ مرگ و میر کودکان زیر پنج سال از ۳۷ مرگ در هزار کودک به ۲۶ مرگ رسیده است.

با وجود اینچنین بهبودهایی «بر پایه‌های لرزان» استوار است. در حالی که ۴۰ کشور پایین جدول از لحاظ «شرایط زندگی» به پیشرفت‌هایی دست یافته‌اند، اما این بهبودها به همان سرعتی که ۴۰ کشور بالای جدول و ۸۷ کشور میانی جدول در این زمینه پیشرفت کرده‌اند، نبوده است و بنابراین شکاف میان کشورهای پایین جدول با کشورهای بالا و میانه جدول افزایش یافته است.

علاوه بر این، در ۴۰ کشور پایین جدول شاهد رشد در میزان خشونت‌ها و جرم و جنایت‌های خشن بوده‌ایم و از لحاظ «صلح و امنیت» نیز شکاف این کشورها با کشورهای بالا و میانه جدول افزایش یافته است. برای مثال از ۲۷ نزاع یا جنگ در حال جریان، ۱۳ تای آن‌ها در ۴۰ کشور پایین جدول قرار دارد.

علاوه بر این طی یک دهه گذشته وضعیت آزادی‌ها و حقوق اساسی افراد در سراسر جهان روند نزولی داشته و «دموکراسی‌های ضعیف و بدتر شدن وضعیت آزادی‌های مدنی» به یک روند جهانی تبدیل شده است. محدودیت‌های قانونی بر قوه مجریه در همه مناطق، جز اروپای غربی، کم اثرتر شده و میزان کنترل و محدودیت‌هایی که قوای قضاییه و مقننه بر قوه مجریه اعمال می‌کنند، کاهش یافته است. در طول یک دهه گذشته وضعیت آزادی‌های فردی در ۱۰۸ کشور وخیم‌تر شده و گردش آزاد اطلاعات و آزادی بیان و تجمع با موانع بیشتری مواجه شده است.

هشدارها و رهنمودها

استفن براین، مدیر موسسه لگاتوم بیان می‌کند که ما «در برهه حساسی از تاریخ» ایستاده‌ایم. اگر چه نشانه‌هایی از بهبود در شرایط زندگی مردم طی ۱۰ سال گذشته دیده می‌شود، اما در همین حال وضعیت نهادهای سیاسی و اقتصادی، به ویژه در مورد ۴۰ کشور پایین جدول، روند رضایت‌بخشی نداشته است. چالش بزرگی که جهان با آن مواجه است، این است که «سیاست واقع‌گرایانه» به عرصه جهانی برگشته و در عین حال کشورهای لیبرال با نهادهای دموکراتیک از سوی چین و روسیه با ابزارهای خشونت‌آمیز و پرخاشگرایانه مورد تهدید قرار گرفته‌اند.

این دو کشور از رژیم‌های اقتدارگرا حمایت می‌کنند و «یک مسیر توسعه جایگزین» در تقابل با مسیرهای دموکراتیک و لیبرال، به کشورهای دیگر ارایه می‌دهند.

اگرچه موارد استثنایی مانند سنگاپور و هنگ‌کنگ توانسته‌اند با وجود وضعیت نامناسب آزادی‌ها و حقوق فردی به مراتب بالایی از رفاه دست بیابند، اما در بیشترین موارد دست یافتن به رفاه مستلزم وجود «جامعه‌ای فراگیر» است. نهادهای کلیدی که مسیر رسیدن به توسعه را فراهم می‌آورند شامل «قوه قضاییه مستقل، کنترل‌ها و تعادل‌های قانونی، نهادهای انتخابی مستقل و انتخابات آزاد و منصفانه» هستند.

بنابراین برای رسیدن به رفاه نیاز به یک «دگرگونی ساختاری» است و این به معنای «خلق کردن نهادها، قوانین، هنجارها و رویکردهایی است» که جامعه و اقتصاد را به خوبی پشتیبانی و مدیریت می‌کنند. در بسیاری از موارد این به معنای «گذار به دموکراسی و ایجاد یک همبستگی اجتماعی» است.

دکتر استفن براین این موارد را این‌گونه شرح می‌دهد: «برای اینکه کشورها با سطوح پایین رفاه به اهداف بالقوه خود برسند، یک دگرگونی ساختاری اساسی نیاز خواهد بود. برای برخی این مستلزم گذار به دموکراسی خواهد بود و برای دیگرانی [که دارای نهادهای نسبتا دموکراتیک هستند]ضروری است که نهادهای لیبرالی موجود خود را تقویت کنند». در هر صورت رفاه امر از پیش داده شده‌ای نیست، بلکه زمانی ایجاد می‌شود که «رهبران تصمیم می‌گیرند که جامعه‌ای ایجاد کنند که برای همه کارکرد داشته باشد».

برچسب‌ها

تبادل نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

پربیننده‌ترین‌ها

پربیننده‌ترین‌ها از دیگر رسانه‌ها

آخرین اخبار دیگر رسانه‌ها