فردای اقتصاد- گزارش جدید از وضعیت تجارت الکترونیکی کشور در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که ارزش معاملات تجارت الکترونیکی در کشور نسبت به سال قبل از آن تنها ۱۲ درصد رشد داشته است.
به باور تحلیل‌گران مقایسه این میزان رشد با رشد تورم در یکسال (که حدود ۴۰ درصد است) و همچنین مقایسه آن با آمارهای ارائه شده بین سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹، نشان می‌دهد که تجارت الکترونیکی ایران بر خلاف روند دنیا که حتی شیوع ویروسی مانند کرونا هم به رشد آن کمک کرده، عقب‌گرد داشته است.
گزارش سالانه تجارت الکترونیکی ایران امروز (۲۰ شهریور) توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی کشور منتشر شد. این گزارش با پایش شاخص‌های تجارت الکترونیکی در ۳ دسته زیرساخت تجارت الکترونیکی، عملکرد تجارت الکترونیکی و جمعیت‌شناسی و روش‌های تجارت الکترونیکی به دست آمده است.
در این گزارش به وضعیت تجارت الکترونیکی ایران و جهان نیز اشاره مختصری شده است. طبق این گزارش ارزش مالی تجارت الکترونیکی در جهان در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۰ با رشد حدود ۱۷ درصد به ۴.۹۲ تریلیون دلار رسیده و چین، آمریکا و بریتانیا بزرگترین بازارهای تجارت الکترونیکی در جهان بوده‌اند.
براساس آمار اعلامی از سوی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در سال ۲۰۲ شیوع ویروس کرونا موجب توسعه تجارت الکترونیکی در حوزه‌های جدید از جمله صنایع، محصولات (کالاهای سوپرمارکتی) و مشتریان شده است.
اما فاصله معاملات تجارت الکترونیکی در ایران بسیار با آنچه در دنیا رخ می‌دهد متفاوت است. براساس گزارش آنکتاد در سال ۲۰۱۹ رتبه ایران در حوزه تجارت الکترونیکی از میان ۱۵۲ کشور، ۴۲ شد که نسبت به سال‌های قبل ۷ پله ارتقا داشته است. با این حال سهم درآمد ایران از درآمد تجارت الکترونیکی در منطقه و در بین کشورهای همسایه از جمله ترکیه، عربستان، امارات و … تنها ۷ درصد است.
سال بد برای تجارت الکترونیکی
آنچه در این گزارش بیشتر از همه خودنمایی می‌کند عملکرد ضعیف تجارت الکترونیکی ایران در یک سال گذشته است. گزارش از وضعیت عملکرد تجارت الکترونیکی ایران و مقایسه آن با آمارها و اطلاعات ارائه شده در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که میزان رشد ارزش تجارت الکترونیکی در کشور با آهنگ کندی و به نوعی عقب‌گرد پیش می‌رود.
طبق آمارهای گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی کشور در سال ۱۴۰۰ برابر با هزار و ۲۳۷ میلیارد تومان بوده که این میزان در سال ۱۳۹۹ هم یک میلیارد و ۹۷ هزار میلیارد گزارش شده بود، یعنی بین سال‌های ۹۹ تا ۱۴۰۰ تنها ۱۲ درصد ارزش معاملات تجارت الکترونیکی کشور رشد داشته است.
این درحالی است که همین گزارش نشان می‌دهد در سال‌های قبل‌تر رشد تجارت الکترونیکی کشور بسیار چشمگیرتر بوده است.
برای مثال در حالی که ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی در سال ۱۳۹۷ به ۲۰۸ میلیارد تومان می‌رسیده، این میزان با ۱۰۳ درصد رشد در سال ۱۳۹۸ به ۴۲۳ میلیارد تومان رسیده است. رشد ارزش معاملات تجارت الکترونیکی در سال ۹۹ نیز ادامه داشته به طوری که میزان رشد از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۳۹۹ برابر با ۱۵۹ درصد بوده است.
ارائه آمار از تعداد معاملات تجارت الکترونیکی هم نشان می‌دهد که در این بخش نیز به جای رشد نسبت به سال‌های قبل عقب‌گرد اتفاق افتاده است.
این گزارش گفته است که تعداد کل معاملات تجارت الکترونیکی یا تراکنش‌های تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ به حدود ۳ میلیارد و ۵۹۹ میلیون و ۳۷۵ هزار و ۸۰۶ فقره رسیده است. این میزان نسبت به سال قبل با رشد ۱۴ درصدی همراه بوده است.
این در حالی است که میزان معاملات در سال ۱۳۹۹ طبق آمار این گزارش ۳ میلیارد و ۱۵۵ میلیون و ۸۸۵ هزار و ۵۸۶ قفره اعلام شده که نسبت به سال ۱۳۹۸ برابر با ۱۰۸ درصد رشد داشته است.
همچنین روند تغییر مبلغ تراکنش‌های خرید از طریق درگاه پرداخت اینترنتی هم رشد کند در سال ۱۴۰۰ را نسبت به سال‌های قبل آن نشان می‌هد.
طبق آمار اعلام شده بانک مرکزی ایران، مجموع مبلغ تراکنش‌های خرید اینترنتی در سال ۱۴۰۰ معادل ۸.۶۵۸.۳۸۰.۱۴۹ میلیون ریال بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل با رشد ۱۳ درصدی همراه بوده است.
این در حالی است که مجموع مبلغ تراکنش‌های خرید اینترنتی در سال ۱۳۹۹ برابر با ۷.۶۷۸.۶۶۸.۹۴۲ میلیون ریال بوده که نسبت به سال قبل‌تر خود یعنی سال ۱۳۹۸ برابر با ۱۵۹ درصد رشد داشته است.
شبکه‌های اجتماعی در صدر روش‌های انجام تجارت الکترونیکی
بخش دیگری از این گزارش به روش‌هایی که باعث رشد تجارت الکترونیکی در کشور شده اشاره دارد. طبق این گزارش ۸۰ درصد روش ارائه کالا یا خدمات واحدهای تجارت الکترونیکی از طریق شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد. در این بین ۲۸ درصد از طریق پیام‌رسان‌ها و ۲۴ درصد از طریق نرم‌افزار تلفن همراه انجام می‌شود.
همچنین این گزارش نشان می‌دهد که ۹۴ درصد روش‌های تامین سرمایه واحدهای تجارت الکترونیکی از طریق سرمایه‌گذاری شخصی تامین می‌شود و در این بین سرمایه‌گذاری دولتی تنها ۱ درصد نقش دارد.
با وجود رشد شکل‌گیری انوع مختلف شتاب‌دهنده‌های بخش خصوصی در سال‌های گذشته این گروه تنها ۳ درصد در روش تامین سرمایه واحدهای تجارت الکترونیکی نقش دارند.
از سوی دیگر روش‌های ارسال و تحویل کالای واحدهای تجارت الکترونیکی به صورت چشم‌گیر در اختیار شرکت ملی پست است. ۶۰ درصد بازار ارسال و تحویل کالاهای تجارت الکترونیکی توسط شرکت ملی پست انجام می‌شود و در این بین نقش شرکت‌های پست خصوصی تنها ۹ درصد است.
سهم شبکه توزیع کسب‌وکار از این بازار ۲۰ درصد، شرکت‌های باربری بین شهری ۱۳درصد و شرکت‌های پیک خصوصی هم ۹ درصد است.
۴۰۰ هزار وب‌سایت فعال در حوزه تجارت الکترونیکی
بخش دیگر این گزارش به جمعیت‌شناسی تجارت الکترونیکی در کشور پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد که تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی در سال گذشته به ۴۰۰ هزار وب‌سایت رسیده است. از این تعداد نیز ۱۲۰ هزار و ۲۸۸ واحد دارای نماد اعتماد هستند و ۳ هزار و ۸۰۰ واحد نیز دارای نماد اعتماد بی ستاره بوده‌اند.
براساس این گزارش حوزه فعالیت واحدهای تجارت الکترونیکی دارای نماد اعتماد هم بیشتر در حوزه فروش با ۵۴ درصد سهم است. ۳۲ درصد حوزه فعالیت واحدهای تجارت الکترونیکی در بخش خدمات و فروش است و تنها ۱۴ درصد در حوزه خدمات فعالیت می‌کنند.
این گزارش همچنان سهم کم زنان در مدیریت واحدهای تجارت الکترونیکی را نشان می‌دهد. در حالی که ۸۴ درصد مردان صاحبان واحدهای تجارت الکترونیکی هستند سهم زنان در این بازار تنها ۱۴ درصد است.
وضعیت زیرساخت ارتباطات کشور
این گزارش به بررسی وضعیت زیرساخت‌های تجارت الکترونیکی در کشور هم پرداخته است. نکته جالب گزارش این است که شاخصی در نظر گرفته شده برای ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند کشور است.
در حالی که در دنیا صحبت از دسترسی به اینترنت با سرعت بالای ۱۰ یا ۲۰ مگ است، در گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۰ شاخص در نظر گرفته شده در بخش زیرساخت تجارت الکترونیکی در این زمینه دسترسی به سرعت ۲۵۶ کیلیو بیت بر ثانیه است.
در تعریف شاخص ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند این گزارش «تعداد کاربران اینترنت با سرعت بالای ۲۵۶ کیلوبیت بر ثانیه به کل جمعیت» در نظر گرفته شده است. همین شاخص نشان می‌دهد که کشور در زمینه توسعه سرعت اینترنت با چه گام‌های کندی حرکت می‌کند.
طبق این گزارش تعداد کاربران اینترنت از ۹۴.۸ میلیون نفر در سال ۱۳۹۹ به ۱۰۶.۹۲میلیون نفر در سال ۱۴۰۰ رسیده است و در این زمینه رشد ۱۲.۸۰ درصدی رخ داده است.
این گزارش میزان تفاوت قابل توجه میان استفاده‌کنندگان از اینترنت ثابت و همراه را هم به خوبی نشان می‌دهد. طبق این گزارش کاربران در ایران بیشتر از هر کشور دیگری ترجیح می‌دهند از اینترنت گوشی به جای اینترنت ثابت استفاده کنند. ضریب نفود پهنای باند اینترنت ثابت برابر ۱۳.۱۵ درصد و ضریب نفوذ اینترنت پهن باند سیار نیز ۱۱۴ درصد اعلام شده است.
همچنین این گزارش نشان می‌دهد که ضریب نفوذ تلفن‌همراه از ۱۵۶ درصد در سال ۱۳۹۹ به ۱۶۷ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. طبق آمار ارائه شده در این گزارش ضریب نفوذ تلفن همراه هوشمند نیز در کشور به ۶۷ درصد می‌رسد.
اما ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی با ۴۸ میلیون نفر کاربر در ایران ۵۶ درصد برآورد شده است.
در بخش‌هایی از توضیح زیرساخت‌های تجارت الکترونیکی به تعداد گواهی صدور امضای الکترونیکی هم اشاره شده است. میزان گواهی صادر شده در سال ۱۳۹۹ از ۵۸۹ هزار و ۵۴۴ گواهی الکترونیکی به یک میلیون ۳۱۷ هزار و ۴۷۷ گواهی در سال ۱۴۰۰ رسیده که در این زمینه رشد ۱۲۴ درصدی اعلام شده است.
تبادل نظر