فردای اقتصاد: از اواخر دهه نود میلادی، دبی یکی از مقاصد ترجیحی برای بسیاری از ثروتمندان روسیه بوده است که امارات را برای تجارت یا گردشگری انتخاب می‌کردند. تحریم‌های شدید غرب علیه روسیه که در پی حمله مسکو به اوکراین اعمال شد، تنها این روند را «تقویت» کرد. لازم به توضیح نیست که با رشد قارچ‌گونه تعداد جت‌های شخصی و قایق‌های خصوصی در فرودگاه‌ها و اسکله‌های اماراتی، می توان این ادعا را تایید نمود.
اگرچه هیچ اطلاعاتی به صورت عمومی در دسترس نیست، اما باور عمومی بر این استوار است که ده‌ها هزار روس از زمان شروع جنگ اوکراین (احتمالاً حدود ۲۰۰هزار نفر) برای فرار از خدمت سربازی و ادامه فعالیت‌های تجاری خود به امارات متحده عربی نقل مکان کرده‌اند. امارات متحده عربی برای روس‌های ثروتمند، نه تنها سطح بالای استاندارد زندگی، بلکه محیطی مساعد برای تداوم و تضمین روابط مالی و تجاری آن‌ها را نیز ارائه می‌کند. این موضوع برای اماراتی‌ها به قدری جدی و حیاتی است که مقامات این کشور، نه تنها با اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه مسکو همراهی نکردند بلکه شرایط اعطای روادید به روس‌ها را نیز بسیار آسان کردند. همچنین شمار زیادی از بانک‌های غربی مانند «جی. پی مورگان» و «بانک آمریکا» کارکنان خود را از روسیه به امارات متحده عربی به ویژه به دبی منتقل کردند.
در سال ۲۰۲۲، «شورای بازرگانی روسیه» تخمین زد که ۳۰۰۰ شرکت مستقر در امارات متحده عربی متعلق به شهروندان روسیه است و امارات تا سال ۲۰۱۹ میزبان حدود ۱۰۰هزار ساکن روس‌زبان (که ۴۰هزار نفر از آن‌ها از اتباع روسیه هستند) بوده است. پس از سال ۲۰۲۲، افزایش ساکنان روسی در امارات متحده عربی به تقویت بخش «املاک و مستغلات» این کشور کمک کرده است: تصادفی نیست که اخیرا یک مجله سبک زندگی چاپ دبی، تیتر کنایه‌آمیز «اماراتِ روسی» [۱] را برای جلد اصلی خود به کار برده است.
فراتر از یک پناهگاه امن؛ دبی هاب جهانیِ همه‌چیز!
برای آن دسته از روس‌هایی که از مسکو یا سن‌پترزبورگ گریخته‌اند، امارات متحده عربی - حتی بیش از ترکیه - دروازه‌ای بسیار باز و پر از نقاط ارتباطی برای بازرگانان است. دبی یک «مرکز جهانی» است که خاورمیانه، آسیا و آفریقا را به هم متصل می‌کند. علاوه بر این، «فُجَیره»، شرقی‌ترین شیخ‌نشین امارات، که در آن سوی تنگه هرمز واقع شده است، به سرعت به عنوان یک محور حمل‌ونقل مهم، در حال خیزش است. دبی، دومین شیخ‌نشین امارات از نظر وسعت سرزمینی و وزن سیاسی، تجارت‌محورترین بخش در فدراسیون امارات است. این ویژگی، مرهون وجود جمعیت متمرکز مهاجر (دیاسپورا) قابل توجه و قدیمی ایرانی در دبی (حدود ۶۰۰ هزار نفر) است که همچنان روابط اقتصادی خود را با تهران گسترش می‌دهند.
در کنار تجارت قانونی، تجارت غیررسمی و قاچاق با سواحل ایران (عمدتاً با بندرعباس ایران و جزیره قشم) شیوه‌هایی است که برای تشکیل و فعالیت شبکه‌های اقتصادی بخش شمالی امارات متحده در دستور کار قرار گرفته است که از طریق مناطقی همچون رأس‌الخیمه (شمالی‌ترین شیخ‌نشین امارات متحده)،
خَسب (بندر اصلی شبه جزیره مُسَندَم، منطقه محصور متعلق به کشور عمان در امارات متحده عربی) و تا حدی دبی فعالیت می‌کنند.
نفت، طلا و کالاهای «دو منظوره»
اگرچه هنوز شواهد روشنی در دست نیست، اما احتمالاً مسیرهای تاریخی قاچاق که از امارات متحده می گذرد، نقش مهمی در کمک به تامین کالاها و کمودیتی‌ها در روسیه برای دور زدن تحریم‌های غرب ایفا می‌کند، به ویژه با توجه به تقویت روابط ایران و روسیه، که هر دو «اقتصاد تحریم‌شده» هستند.
با این حال، آنچه واضح به نظر می‌رسد این است که از زمان حمله نظامی روسیه به اوکراین، میزان فزاینده‌ای از نفت روسیه توسط شرکت‌های ثبت‌شده در امارات متحده عربی خریداری شده و از طریق پایانه نفتی فُجَیره برای صادرات مجدد ترانزیت می‌شود.
افزون بر این، در حالی که کشورهای غربی در تلاش هستند تا دولت امارات متحده را متقاعد کنند که صادرات کالاهای «دو منظوره» به مسکو را متوقف کنند، روسیه به بزرگترین منبع واردات طلا برای امارات تبدیل شده است. امارات متحده، واردات نفت خام از روسیه را افزایش داده است، اما این تنها بخشی از ماجرا است. بین ژانویه تا آوریل ۲۰۲۳، حداقل ۳۹ میلیون تن نفت روسیه توسط شرکت‌های ثبت‌شده در امارات متحده عربی به مبلغ ۱۷ میلیارد دلار خریداری شده است. بر اساس گزارش‌ها، بیشترین میزان نفت روسیه که توسط این شرکت‌ها خریداری می‌گردد، از امارات متحده ترانزیت می‌شود تا دوباره به آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی صادر شود؛ فجیره نقطه کانونی این بازی است که با افزایش میزان تولید نفت روسیه و ارسال آن به «منطقه صنعتی نفتخیز فجیره» (FOIZ) و عبور از پایانه آن، راهیِ بازارهای جهانی می‌شود. در واقع، واردات نفت از روسیه به شرقی‌ترین شیخ‌نشین امارات در سال ۲۰۲۲ به شدت افزایش یافت و از میزان صفر (در آوریل ۲۰۲۲) به ۱۴۱۰۰۰ بشکه در روز (در دسامبر ۲۰۲۲) رسید. اعدادی که حدود ۴۰ درصد از کل سوختی که در آن ماه به پایانه فجیره جریان می‌یافت را تشکیل می‌دادند.
در مورد طلا نیز روسیه با غلبه بر کشور آفریقایی مالی، به تامین‌کننده اصلی طلای امارات متحده عربی تبدیل شده است. بر اساس داده های Comtrade سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۲۲، امارات ۴/۹۶ تُن طلا از روسیه وارد کرده است. این آمارها به روشنی نشان می‌دهد که واردات طلا از روسیه رونق گرفته است، زیرا در سال ۲۰۲۱ امارات متحده تنها ۳/۱ تن طلا از روسیه وارد کرده بود.
برای بازیگران غربی، صادرات کالاهای «دو منظوره» از امارات به روسیه یک مساله نوظهور است، اگرچه امارات هرگز تحریم‌هایی را علیه مسکو اعمال نکرده است. در سپتامبر ۲۰۲۳، مقامات ایالات متحده، اتحادیه اروپا و بریتانیا از امارات متحده عربی بازدید کردند تا دولت این کشور را متقاعد کنند که صادرات تراشه‌های کامپیوتری، قطعات الکترونیکی و سایر کالاهای «دو منظوره» به روسیه را متوقف کند. در نتیجه‌ی فشارهای آمریکا و اروپا، دولت امارات متحده فقط می‌تواند «مجوزهای صادراتی» در زمینه فناوری را برای نیمه‌رساناها و ریزتراشه‌ها، که طبق گزارش‌ها در تسلیحات روسیه یافت شده است، ارائه کند. چنین انتخابی می‌توانست از درخواست امارات برای حذف نام این کشور از فهرست خاکستری ۲۰۲۲ (به معنی کشورهای تحت نظارت) که توسط گروه ویژه اقدام مالی (F.A.T.F) - ناظر بین‌دولتی ضدپولشویی - به دلیل «نقص های استراتژیک» در تلاش برای مقابله با پولشویی به این فهرست اضافه شده بود، حمایت کند. در ژوئیه ۲۰۲۳، گروه ویژه اقدام مالی (F.A.T.F) رتبه امارات متحده عربی را با تایید «برداشتن گام‌های مهم» آن به سمت «شفافیت» بهبود بخشید.
با وجود کلیه این مسائل و با طولانی‌شدن درگیری‌ها در اوکراین، روابط اقتصادی و شبکه‌های تجاری روس‌ها در امارات متحده عربی با اتکا به سرمایه‌گذاری بر روابط سیاسی عمیق و با کیفیت که تاکنون توسط حاکمان روسیه و امارات به نمایش گذاشته شده است (و با کاسته‌شدن از قدرت نفوذ بازیگران غربی)، روزبه‌روز بیش از پیش در حال مستحکم‌شدن است.
نویسنده: اِلِئونورا آردِماگنی/ پژوهشگر «موسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا - ISPI»
منبع: ISPI
تبادل نظر