در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۲۴ قرار بود گروه موسیقی پیک نیک در تالار کروکوس نزدیکی شهر مسکو کنسرتی برگزار کنند. پیش از آغاز اجرا و حدود ساعت ۲۰، چهار مرد مسلح نقاب‌دار با استفاده از تفنگ‌های خودکار به‌سوی جمعیت شلیک کردند. همچنین گزارش شد که مهاجمان با استفاده از بمب‌های بنزینی، سالن را به آتش کشیدند. بنا بر اعلام خبرگزاری روسی اسپوتنیک آمار جدید قربانیان حمله تروریستی به حومه مسکو ۱۴۳ نفر اعلام شده است.
آنگونه که در گزارش‌ها روشن شد، این بدترین حمله تروریستی به روسیه بعد از سال ۲۰۰۲ بوده است. (بحران گروگان‌گیری در تئاتر مسکو واقعه‌ای است که در آن تئاتر مسکو توسط ۴۰ تا ۵۰ نفر شبه‌نظامیان چچن تصرف شد.)
گفتنی است گروه داعش شامگاه شنبه چهارم فرودین (۲۲ مارس) در بیانیه‌ای که در کانال‌های تلگرامی خود منتشر کرد مسئولیت حمله به سالن کنسرت کروکوس واقع در حومه غربی مسکو را برعهده گرفت. ادعایی که از جانب مقامات روسی مورد تردید واقع شد اما مقامات کشورهای غربی آن را پذیرفتند.
گمانه‌زنی روس‌ها درباره نقش اوکراین در وقایع کروکوس
اولین واکنش مقامات روس به حمله تروریستی کروکوس با تهدید عاملان این حمله همره بود. ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه در اولین واکنش به حادثه تروریستی در مسکو گفت: تمامی بانیان این حمله تروریستی بازداشت و مجازات خواهیم کرد. مدتی بعد هم خبرگزاری «تاس» به نقل از سرویس‌های امنیتی روسیه گزارش داد: پس از انجام این حمله تروریستی، جنایتکاران قصد عبور از مرز روسیه و اوکراین را داشتند و تماس‌های مناسبی با طرف اوکراینی برقرار کرده بودند.
کاخ سفید در همان ساعات بعد حمله ضمن ابراز همدردی با روسیه در پی این حمله تروریستی اعلام کرد که هیچ نشانه‌ای از دست داشتن اوکراین یا اوکراینی ها در حمله تروریستی مسکو ندیده است. آدرین واتسون سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید هم در این باره گفت: داعش تنها مسئول این حمله است. اوکراین هیچ دخالتی در آن نداشته است.
اقدامی که با واکنش مقامات روسی رو به رو شد. ماریا زاخارووا روز یکشنبه در بیانیه‌ای با اشاره به اظهارات سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید مبنی بر نقش نداشتن اوکراین در حمله تروریستی به مسکو و نقش داعش گفت: گروه تروریستی داعش در همه چیز مقصر است! وی اظهار کرد: تا زمانی که تحقیقات در مورد حمله تروریستی در تالار شهر کروکوس تکمیل شود، هر عبارت واشنگتن در توجیه (عدم نقش) کی‌یف باید به عنوان مدرک تلقی شود؛ از این گذشته، تامین مالی فعالیت‌های تروریستی سازمان یافته اوکراین توسط لیبرال‌دموکرات‌های آمریکایی و مشارکت در طرح‌های فساد خانواده بایدن سال‌هاست ادامه دارد.
گفتنی است مدتی بعد از حمله کروکوس، آدرین واتسون سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید با بیان اینکه ایالات متحده از پیش به روسیه هشدار داده بود که بنا بر اطلاعاتی که دارد، وقوع یک حادثه تروریستی در روسیه را پیش‌بینی می‌کند، گفت: ایالات متحده در اوایل ماه مارس (اسفند ۱۴۰۲) اطلاعاتی در مورد تدارک یک حمله تروریستی در مسکو، احتمالاً در مکان‌های شلوغ، دریافت کرده و آن را با طرف روسی به اشتراک گذاشته است.
در مقابل یک منبع در سرویس‌های اطلاعاتی روسیه در واکنش به این خبر گفت: این سرویس‌ها، اطلاعاتی را از ایالات متحده آمریکا درباره آماده‌سازی یک حمله تروریستی دریافت کردند، اما این اطلاعات ماهیت کلی داشت و هیچ گونه مشخصاتی در آن ذکر نشده بود.
بازداشت مظنونان حمله تروریستی کروکوس
اندکی بعد از وقایع حمله تروریستی کروکوس، متهمان این حمله بازداشت شده و اولین جلسه دادگاه رسیدگی به اتهام‌های چهار نفر از متهمان پرونده حمله تروریستی به سالن کنسرت شهر کروکوس در شمال غربی مسکو یکشنبه شب برگزار شد.
سرویس مطبوعاتی دادگاه باسمان شهر مسکو، اعلام کرد: دلیرجان میرزایوف ۳۲ ساله اهل تاجیکستان و دارای چهار فرزند زیر ۱۸ سال متهم ردیف اول، رجب علیزاد سعیداکرمی متولد سال ۱۹۹۴ متهم ردیف دوم، شمس‌الدین فریدونی ۳۲ ساله، متولد سال ۱۹۹۸ در تاجیکستان و تبعه این کشور که یک فرزند هشت ماهه دارد متهم ردیف سوم و محمدصبیر فیضوف ۲۰ ساله متهم ردیف چهارم، متهمانی هستند که به دادگاه آورده شدند و به خبرنگاران اجازه داده شد به مدت چند دقیقه از پشت شیشه از آنها عکس و فیلم تهیه کنند.
در ادامه اسپوتینک در گزارشی در خصوص بازداشت شده‌ها توضیح داد: زبان روسی افراد بازداشت شده بسیار ضعیف است یا اینگونه وانمود می‌کنند؛ یکی از آنها از طریق مترجم زبان تاجیکی با عوامل امنیتی صحبت کرد.
یکی از افراد بازداشت شده گفت که این حمله را برای دریافت پول انجام داده‌اند. فردی بدون نام و نام خانوادگی از طریق تلگرام با آنها تماس گرفته و خود را دستیار واعظ معرفی کرده و مبلغ هنگفتی را برای انجام این کار به آنها پیشنهاد کرده است. فرد بازداشت شده نتوانست مبلغ دقیق پیشنهادی را ذکر کند، ابتدا گفت که وعده نیم میلیون روبل و سپس در جای دیگر گفت که وعده یک میلیون روبل را به آنها داده‌اند.
یکی از عوامل گروه تروریستی اعتراف کرد که ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ از ترکیه وارد روسیه شده است.
چرا روسیه؟
روسیه تا اینجای کار با این موضوع که حمله تروریستی کروکوس به گروه داعش مرتبط باشد با تردید مواجه شده است اما با توجه به مطرح شدن نام داعش خراسان در وقایع اخیر می‌توان نقش‌آفرینی این گروه در وقایع کروکوس را به عنوان یکی از سناریوهای محتمل بررسی کرد.
داعش خراسان شاخه‌ای از داعش آسیای مرکزی است. داعش گروهی که در سال ۲۰۱۴ خلافت خود خوانده خود را در عراق و سوریه تأسیس کردند ولی با توجه به شکل‌گیری ائتلاف جهانی علیه ایشان در سال ۲۰۱۷ ناگزیر از عراق و در سال ۲۰۱۹ از سوریه عقب نشستند. به این ترتیب اغلب مناطقی که غصب کرده بودند، آزاد شد. با این حال فعالیت چندین شاخه از داعش همچنان ادامه یافت، همچنانکه گروهی از آنها همچنان در آفریقا و مناطقی دیگر فعال هستند.
اکونومیست در گزارشی که اخیرا منتشر کرده آورده است: داعش خراسان عمدتاً در شمال و شرق افغانستان مستقر است. این گروه دشمن سرسخت طالبان نیز هست. طالبان پس از خروج نیروهای آمریکایی در اوت ۲۰۲۱، کنترل کشور افغانستان را دوباره به دست گرفتند.
مشکل داعش خراسان با طالبان چیست؟
داعش خراسان، طالبان را خودفروختگانی می‌داند که با آمریکا قرارداد امضا کرده و برای خروج آنها از افغانستان همکاری کردند. آنها همچنین اغلب از امامعلی رحمان، دیکتاتور تاجیکستان، متحد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، انتقاد می‌کنند، چراکه او بروز ظاهری اعتقادات مذهبی را ممنوع کرده است.
به نظر می‌رسد داعش خراسان نیز در سال ۲۰۱۴ تأسیس شده باشد. این گروه اعضای ناراضی طالبان پاکستانی و همچنین اعضای افغان را که رژیم آنها توسط نیروهای تحت حمایت آمریکا از سال ۲۰۰۳ سرنگون شده بود، جذب کرد. این گروه که از اسلام سنی پیروی می‌کند، به خود می‌بالد که نسبت به غیرمؤمنان و سایر گروه‌های اسلامی، بی‌رحم‌تر است.
این گروه بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ مسئولیت حملات متعددی را به مساجد، مراسم تشییع جنازه و مدارس در افغانستان بر عهده گرفت. در جریان خروج آمریکا از افغانستان، یک بمب گذاری انتحاری در فرودگاه کابل ترتیب داد که بیش از ۱۰۰ نفر از جمله ۱۳ سرباز آمریکایی را کشت.
اکنون می‌دانیم که استراتژی‌های جذب نیرو توسط داعش خراسان تغییر کرده است. تخمین زده می‌شود که تقریباً ۴۰۰۰ جنگجو از آسیای مرکزی در عراق و سوریه به این گروه پیوسته باشند. پس از سرنگونی خلافت خود خوانده داعش، بسیاری از نیروهای آن به خانه بازگشتند. حالا داعش خراسان در تلاش است آنها را به خدمت بگیرد. عملیات رسانه‌ای این گروه اکنون با طیفی از زبان‌های منطقه، از فارسی گرفته تا ازبکی صورت می‌گیرد. این گروه در سال ۲۰۲۲ شبکه‌های تاجیکی زبان را در تلگرام راه‌اندازی کرد و از طریق آن از قصد خود برای سرنگونی رحمان خبر داد.
اکونومیست در ادامه با پذیرش این که حمله اخیر به تالار کروکوس کار داعش خراسان بوده است، آورده است: حمله اخیر جدیدترین شواهدی است که نشان می‌دهد داعش خراسان توجه خود را به فراسوی آسیای مرکزی معطوف کرده است. در ژانویه دو تن از ستیزه‌جویان به کلیسایی در استانبول حمله کردند و یک نفر را کشتند. همچنین مقامات آلمانی گفته‌اند که اخیراً یک حمله برنامه‌ریزی شده را خنثی کرده‌اند.
قساوتی که علیه مسکو صورت گرفت با جریانی از پیام‌های ضد روسی در کانال‌های داعش خراسان همراه بود. ممکن است روابط پوتین با طالبان و رحمان، روسیه را به یک هدف برای داعش خراسان تبدیل کرده باشد. بررسی محتوای تبلیغاتی داعش خراسان همچنین نشان می‌دهد که آنها بنا به دلایل متعددی با روس‌ها دشمنی دارند. دلایلی مانند جنگ‌هایی که پوتین در چچن انجام داده، مداخله او در سوریه علیه داعش و حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان در دهه ۱۹۸۰. این موارد به عنوان شواهدی مبنی بر دشمنی روسیه با برخی نزدیکان داعش تلقی می‌شود.
سازمان‌های اطلاعاتی روسیه ممکن است به دلیل جنگ اوکراین بیش از حد منحرف شده باشند که از این حمله جلوگیری کنند. قتل عام در تالار شهر کروکوس یادآوری تلخی است مبنی بر اینکه تهدید ناشی از داعش همچنان باقی است.
تبادل نظر