فردای اقتصاد: در میان بحران‌های بزرگی که ایران با آن روبه‌روست، بحث پنجره جمعیتی و فرصت آن که در حال از دست رفتن است، کمتر شناخته شده است. اما پنجره جمعیتی چیست و در ایران شامل چه سال‌هایی می‌شود؟
پس از بروز یک موج جمعیتی در یک کشور، دوره‌ای پدید می‌آید که جمعیت بزرگی وارد سن کار (۱۵ تا ۶۵ سال) می‌شود و سهم جمعیت افراد زیر ۱۵ سال به خاطر پایان موج، کاهش می‌یابد. هم‌زمان هنوز جمعیت زیادی وارد سنین پیری (بالای ۶۵ سال) نشده‌اند و در نتیجه سهم این گروه هم کم می‌شود. این وضعیت که می‌تواند تا سه، چهار دهه برقرار باشد، فرصتی طلایی در اختیار اقتصاد قرار می‌دهد؛ چرا که اکثریت جمعیت یک کشور می‌توانند به عنوان نیروی کار در اقتصاد مشارکت کنند و از آنجا که بخش کمی از درآمد این نیروی کار گسترده صرف هزینه‌های دو گروه وابسته (کودکان و افراد مسن) می‌شود، امکان پس‌انداز و سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود. بنابراین در صورتی که ثبات اقتصاد کلان برقرار باشد و تجارت خارجی به عنوان مسیر پایدار بزرگ‌شدن کیک اقتصاد در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد، احتمال رشد اقتصادی بالا و اشتغال‌زا به وجود می‌آید.
نسبت وابستگی شاخصی از پنجره جمعیتی
همان‌طور که گفته شد، کاهش سهم جمعیت زیر ۱۵ سال و بالای ۶۵ سال نسبت به جمعیت در سن کار، نشان‌دهنده شروع یک پنجره جمعیتی است. این نسبت که به نسبت وابستگی معروف است، نشان می‌دهد هر فرد در سن کار، چند نفر را که توان داشتن شغل و کسب درآمد ندارند، باید پوشش دهد.
نمودار بالا نشان می‌دهد در دهه هشتاد به ناگهان این نسبت سقوط کرده و کمتر از ۰.۵ شده است؛ به طوری که طبق نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵، نسبت وابستگی برابر با ۴۳ درصد شده است. یعنی به ازای بیش از دو نفر در سن کار، صرفاً یک نفر فرد وابسته قرار داشته است. بنابراین حدود سال ۱۳۸۵ را می‌توان زمان بازشدن پنجره جمعیتی ایران دانست. بنابر آخرین پیش‌بینی‌های مرکز آمار -که در انتهای گزارش به آن پرداخته خواهد شد- توزیع سنی جمعیت در سی سال آینده به گونه‌ای تغییر خواهد کرد که نهایتاً تا ۱۴۳۰ نسبت وابستگی از زیر خط پنجاه درصدی بیرون می‌آید و افزایش پیدا می‌کند. پس می‌توان حدوداً پنجره جمعیتی چهل‌ساله ایران را از ۱۳۸۵ تا ۱۴۲۵ دانست.
برای مطالعه بیشتر درباره این موضوع و پیامدهای فرصت از دست رفته پنجره جمعیتی در ایران، به گزارش نسل سوخته در پنجره جمعیتی مراجعه کنید.
تبادل نظر