جذابیت‌های اوراق سلف برای سرمایه‌گذاری

فردای اقتصاد: در برنامه شمارش معکوس چهارشنبه همراه با جواد فلاح، مدیر بازار مالی شرکت بورس کالای ایران به بررسی روش تامین مالی «سلف» در بورس کالا پرداخته شد. در ابتدا توضیحات مختصر و مفیدی درباره این موضوع و نحوه تامین مالی از این طریق را ارائه کردند. در ادامه به صورت تخصصی به موضوعاتی همچون امکان کالای خریداری شده به دیگری در قرارداد سلف فیزیکی، نحوه تعیین تضامین برای انتشار سلف، میزان خسارت در صورت عدم انجام تعهد، امکان تغییر روش تسویه در زمان سررسید، کارمزد ارکان انتشار اوراق سلف، حداقل و حداکثر نرخ سود اوراق سلف و... پاسخ دادند. قرارداد سلف به قراردادی گفته می‌شود که به موجب این قرارداد، کالا با قیمتی معین در زمانی مشخص در آینده (با توافق طرفین) تحویل داده می‌شود و مبلغ آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد. لازم به ذکر است که، در این قرارداد، فروشنده متعهد می‌گردد که در زمان مشخص شده کالا را تحویل نماید.

با توجه به روشهای تامین مالی صنایع مختلف از طریق بورس کالا، قراردادهای سلف می‌تواند برای صنایع یکی از ابزارهای مهم برای تامین مالی باشد زیرا با هدف تامین مالی فروشنده و مدیریت ریسک تعریف شده اند. به این ترتیب صنایع می توانند با استفاده از این قراردادها بدون بوروکراسی اداری، پوشش ریسک و تامین مالی کنند. با توجه به این که ریسک نقدشوندگی وریسک تغییرات قیمت برای خریداران به دلیل نبود بازار ثانویه در معاملات قراردادهای سلف عادی بالا است، قراردادهای سلف موازی استاندارد طراحی و در بورس کالا راه اندازی شده است. قراردادهای سلف موازی علاوه بر تسهیل تامین مالی بلندمدت در طرح های توسعه ای سبب افزایش سرمایه در گردش می شود و ابزاری مناسب جهت برنامه ریزی بلندمدت برای تولیدکنندگان محسوب می شود.

معرفی قرارداد و اوراق سلف

جواد فلاح، مدیر بازار مالی شرکت بورس کالای ایران عنوان کرد: در بورس کالای ایرن اوراق سلف متعددی منتشر شده است. البته این اوراق فقط مختص به بورس کالا نیست و در بورس انرژی نیز این اوراق منتشر می‌شود که مکانیسم‌های مشابه دارند. اوراق سلف نوعی ابزار تامین مالی در حوزه بازرگانی کالایی است، تولیدکننده کالای تولیدی آتی خود را به فروش می‌رساند.

او افزود: انواع اوراق سلف با سررسیدهای حداقل ۳ روز تا چند سال در بورس کالا وجود دارد، عمده قراردادهای سلف سررسید بیش از ۳ ماه نداشته اما اوراق سلف استاندارد با سررسید یک یا دو ساله منتشر می‌شوند.

جواد فلاح در رابطه با امکان کالای خریداری شده به دیگری در قرارداد سلف اظهار کرد: براساس قوانین فقهی در قراردادهای سلف امکان فروش پیش از سررسید وجود ندارد اما در اوراق سلف خریدار می‌تواند برای کالاهایی که در بازار موارد مشابه آنها زیاد است با عقد حواله و معاملات ثانویه فروش قبل از سررسید داشته باشد. او همچنین از انتشار اوراق سلف مسکن که به صورت فروش متری مسکن خواهد در آینده نزدیک خبر داد.

نحوه تعیین تضامین برای انتشار سلف

مدیر بازار مالی شرکت بورس کالای ایران گفت: در بازار سرمایه اوراق تامین مالی با تضمین ارائه می‌شود  و ازطرفین تضامینی اخذ می‌شود که به موجب آن امکان نکول وجود نخواهد داشت. براساس قوانین در قرارداد سلف فروشنده در صورت عدم ارائه تعهد هزینه‌های خسارت فسخ، کارمزد معاملات طرف دیگر و به ازای هرروز که پول خریدار در اختیار وی بوده ۰.۲۵ درصد از مبلغ مذکور را برای جبران به خریدار پرداخت خواهد کرد.

وی خاطرنشان کرد: بر مجموعه ارقام فوق‌الذکر، ۱۳۰ درصد از ارزش فروش قرارداد اضافه شده و به صورت توثیق دارایی، اوراق بهادار و یا تضمین نهاد بالاسری شامل دولت، هلدینگ و سرمایه‌گذاری های با توان مالی بالا به عنوان ضمانت اخذ خواهد شد اما در اوراق سلف از آنجایی که این اوراق، اوراق تبعی نیز دارند که به موجب آن کف و سقف سود بسته می‌شود و به عبارتی آپشن‌هایی به خریدار یا فروشنده داده می‌شود پس تضمین نیز براساس همین آپشن‌ها مشخص خواهد شد.

امکان تغییر روش تسویه سلف در زمان سررسید وجود دارد؟

فلاح در رابطه با امکان تغییر روش تسویه در زمان سررسید در قردادهای سلف عنوان کرد: در این نوع قراردادها به هیچ عنوان امکان نکول وجود ندارد و حتی در مواردی نیز که پروسه تولید به مشکل خورده و فروشنده امکان تحویل کالا را نداشته باشد با توجه به تضامین گرفته شده، خسارات به خریدار پرداخت خواهد شد.

وی افزود: با توجه به این که ریسک نقدشوندگی وریسک تغییرات قیمت برای خریداران به دلیل نبود بازار ثانویه در معاملات قراردادهای سلف عادی بالا است، چراکه با توجه به آپشن‌ها قیمت‌گذاری و نحوه تسویه دچار تغییراتی خواهد شد پس قراردادهای سلف موازی استاندارد طراحی و در بورس کالا راه اندازی شده است. قراردادهای سلف موازی علاوه بر تسهیل تامین مالی بلندمدت در طرح های توسعه ای سبب افزایش سرمایه در گردش می شود و ابزاری مناسب جهت برنامه ریزی بلندمدت برای تولیدکنندگان محسوب می شود.

نرخ سود اوراق سلف چقدر است؟

مدیر بازار مالی شرکت بورس کالای ایران در رابطه با حداقل و حداکثر نرخ اوراق سلف موجود اظهار کرد: نرخ اوراق سلف استاندارد در حال حاضر در محدوده نرخ بهره بدون ریسک بانکی است. در اوایل دامنه تغییرات نرخ بهره در این اوراق بالا بود اما به مرور کف و سقف سود آن ها به دلیل سیاست‌های بانک مرکزی و سازمان بورس در محدوده نرخ سود بدون ریسک بازار قرار گرفت و در حال حاضر در محدوده ۱۸ الی ۱۹ درصد در حال نوسان است.

او بر این نکته تاکید کرد: براساس نظر کمیته فقهی باید ریسک تغییرات قیمت کالا در این اوراق اعمال شود که از این طریق بازار سلف به بازار کالا وصل خواهد شد و این دقیقا همان هدفی است که از ایجاد اوراق سلف دنبال می‌شود اما متاسفانه در حال حاضر با توجه به محدودیت های انتشار اوراق قرضه از اوراق سلف با وجود ظرفیت‌هایی که در تامین مالی دارد به جای اوراق قرضه استفاده می‌کنند، موضوعی که در صورت تغییر آن جذابیت اوراق سلف برای سرمایه‌گذاران چندین برابر خواهد شد.