آغاز سبز بورس شهریور

فردای اقتصاد: مدتی است که تمامی بازارهای سرمایه‌گذاری کشور روزهای متفاوتی را نسبت به گذشته تجربه می‌کنند و پمپاژ خبرهای برجامی بر روند روزانه آن‌ها تاثیرگذار است. بورس تهران نیز که به عنوان شفاف‌ترین بازار سرمایه‌گذاری کشور شناخته می‌شود و بسیاری آن را نماگر اصلی وضعیت اقتصادی کشور می‌دانند، تقریبا در شرایط مشابهی به سر می‌برد.

امروز اما بازار سرمایه برخلاف روزهای گذشته روند به مراتب بهتری را دنبال می‌کند و توانسته است با رنگ سبز، تابلوی خود را نقاشی کند. شاخص کل بورس امروز با افزایش حدود ۰.۴۹ درصدی همراه شده و شاخص هم‌وزن نیز همچون روزهای گذشته روند بهتری را به خود گرفته و افزایش ۱.۲۷ درصدی دارد. این روند مثبت را میشد کم و بیش در تمامی صنایع مشاهده کرد تا پس از گذشت واگرایی در چند روز گذشته، شاهد رشد کلیت بازار باشیم. نکته مثبت بازار امروز اما به غیر از رشد نماگرهای بورسی، بازگشت سهامداران خرد به زمین خرید سهام با خالص ورود ۹۲ میلیارد تومانی بود. ارزش معاملات خرد سهام نیز در این روز از ۳هزار میلیارد تومان فراتر رفت و به ۳۲۳۴ میلیارد تومان رسید.

نوسان در امید بورسی‌ها

این روزها علاوه بر بازارها، امید سرمایه‌گذاران نیز نوسان بالایی دارد. انتشار خبرهای مختلف و بعضا متناقض از روند پیشرفت مذاکرات هسته‌ای باعث شده است که چشم‌انداز این موضوع که از اهمیت بالایی برخوردار است، مدام درحال تغییر باشد.

روز گذشته انتشار اخبار غیررسمی از سنگ‌اندازی رژیم صهیونیستی در روند احیای برجام و همراهی آمریکا با آن، باعث شد که بورس تهران در شاخص اصلی خود با کاهش ۰.۳۸ درصدی مواجه شود و حتی این موضوع نرخ دلار را بیش از هزار تومان در بازار آزاد افزایش داد. امروز اما امید بار دیگر از دو سمت تزریق شد. اواسط روز قبل بود که صحبت‌های جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره مثبت قلمداد کردن پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا موجی از خوش‌بینی را به احیای برجام روانه کرد و امروز نیز صحبت‌های جلیل رحمانی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی درباره احتمال احیای برجام طی یک هفته تا ۱۰ روز، این نگاه مثبت را تشدید کرد.

این موضوع باعث شد تا بار دیگر گروه خودرویی با وجود غیبت موقت نماد «خودرو»، بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص دهد. صنعت بانک نیز که به همین واسطه مورد توجه بورسی‌ها قرار گرفته است با رنگ سبز اکثر نمادهایش به کار خود ادامه می‌دهد. این بازدهی مثبت اما تنها به این دو صنعت اختصاص ندارد و فراکاب‌ها، غذایی‌ها، زراعت، حمل و نقل و... نیز شرایط یکسانی را دنبال می‌کنند. در روزهای گذشته بارها درباره دلیل اقبال صنایع و سهام کوچک صحبت کردیم.

دو متغیر حیاتی بورس تهران

با وجود این واکنش مثبت، به نظر می‌رسد که همچنان برخی از فعالان بازار در انتظار رخدادی مهم نشسته‌اند. دو متغیر تاثیرگذار بر بازار سرمایه که مدت‌هاست حال و روز خوشی را سپری نمی‌کنند، ارزش معاملات روزانه و وضعیت ورود و خروج سرمایه کدهای حقیقی است. پس از روند صعودی خوبی که بازار سرمایه طی دو ماه ابتدایی سال جاری تجربه کرد، ارزش معاملات به یکباره کاهش قابل توجهی داشت و حتی در برهه‌هایی به زیر کانال ۲هزار میلیارد تومان نیز رسید. امروز نیز با وجود افزایش قیمت‌ها، تغییر چندانی را در وضعیت ارزش معاملات خرد شاهد نیستیم. این عدم همراهی قیمت‌ها و ارزش معاملات تردید را در بدنه بازار تزریق می‌کند و نشان می‌دهد که شاید همچنان عدم اطمینان در رگ‌های بازار سرمایه جریان دارد.

از سمت دیگر خروج مداوم پول نیز همین موضوع را تایید می‌کند. اگر نگاهی به این روند طی ماه مرداد بیاندازیم، پیداست که با وجود بهبود شرایط و رخدادها، بازار تنها دو روز ورود پول را تجربه کرد و در باقی روزها خروج بدون توقف ادامه داشت. اما دلیل چیست؟ چرا بورس تهران هنوز توانایی جذب سرمایه‌های جدید را ندارد؟

روایت این روزهای بورس از ریزش دو ساله

بورس تهران در این روزها که بسیاری در انتظار رشد مناسبی برای آن بودند، معاملات کم‌رمقی را دنبال می‌کند و شاخص کل بورس به نقطه قبل از رشد کوتاه‌مدت اخیر بازگشته است. برای این موضوع می‌توان دلایل مختلفی را عنوان کرد اما بخشی از آن نیز به روایتی برمی‌گردد که بازار سرمایه از دو سال کم فروغ خود می‌گوید.

پس از شروع یکباره دور جدید مذاکرات هسته‌ای در وین و انتشار خبرهای امیدوارکننده از آن، بازار سهام توانست روند رو به رشد جدیدی را شروع کند که در نوک پیکان این صعود، گروه‌های برجامی به خصوص صنعت خودرو قرار داشتند. این موج صعودی که از خوش‌بینی به اتفاقات مثبت و بهبودهای پسابرجامی شکل گرفته بود، مدت زیادی پایدار نبود و پس از چند روز کوتاه، رنگ سبز نماگر اصلی تالار شیشه‌ای جای خود را به رنگ سرخ داد تا بار دیگر شاهد برگشت این شاخص به نقطه شروع روند صعودی جدید باشیم. طی روزهای گذشته دلایل مختلفی برای این برگشت عنوان شد که مهم‌ترین آن‌ها طولانی شدن دوباره مذاکرات و انتظار برای نتیجه نهایی، نگاه برخی از بورسی‌ها به ریزش دلار بازار آزاد و نگرانی از تکرار این سناریو برای دلار نیمایی، رصد محتاطانه بازارهای جهانی و... بود. البته این موضوعات به قطع بی‌تاثیر نیستند و سردرگمی ایجاد شده در بازار سرمایه را می‌توان در روند قیمتی این روزهای دلار نیز مشاهده کرد. اما به نظر می‌رسد بخشی از این موضوع ریشه در تجربیاتی دارد که در دو سال سخت برای بورسی‌ها رقم خورد.

از قله خوش‌بینی تا دره ناامیدی

طی دو سال گذشته که خاطرات شیرین سال ۹۹ برای بورسی‌ها تلخ شد، مهم‌ترین عاملی که مورد هدف قرار گرفت، اعتماد سرمایه‌گذاران بود. مرور این خاطرات خود نیاز به صحبت‌های طولانی دارد اما به نظر می‌رسد که با وجود تلاش‌هایی برای درمان مشکل ایجاد شده (که البته بعضا نتیجه عکس نیز داشت)، همچنان اثر خود را از دست نداده است. وعده ناپخته جبران کوتاه‌مدت زیان سرمایه‌گذارانی که شاید برای اولین بار در سهام سرمایه‌گذاری می‌کردند، پس از گذشت دو سال هنوز محقق نشده است. به گفته بسیاری از کارشناسان، دخالت‌ها و اجبارهایی که از سمت‌های مختلف به حقوقی‌های بزرگ بازار، صندوق‌ها و... در اوج قیمتی برای خرید سهام وارد شد، نقدینگی آن‌ها را به مقدار زیادی کاهش داده است تا حتی بازیگران بزرگ بازار نیز توانایی خرید پرقدرت در قیمت‌هایی که اکثریت از ارزندگی آن‌ها صحبت می‌کنند را نداشته باشند. نتایج نامطلوب بازارگردانی، صندوق‌ تثبت بازار و... را نیز می‌توان به این لیست بلندبالا اضافه کرد.

در این میان اتفاقات مختلفی نیز رخ داد که هرکدام به نوعی به بدن کم‌جان بورس تهران ضربه زد. تصمیمات شبانه‌ای که اثرات منفی آن تا مدت‌ها باعث تلاطم‌های منفی در روند بازار سرمایه شد. از سیاست‌گذاری‌های نادرستی که در بدنه بازار سرمایه رخ داد همچون دامنه نوسان نامتقارن، تا تصمیماتی در سطح کلان‌تر همچون وضع مالیات بر صادرات محصولات شرکت‌های بزرگ بازار که یک خاطره چند ماهه محسوب می‌شود.

این موضوعات شاید با حرکت به سمت نرم‌ها و استانداردهای بازارهای مالی جهانی (حذف دامنه نوسان، حذف حجم مبنا، دوطرفه کردن بازار، اضافه کردن ابزارهای معاملاتی مختلف و...) قابل حل بود و می‌توانست در کمترین اثر خود، مدت زمان این صعودها و نزول‌ها را به حداقل برساند که متاسفانه تاکنون قدم محکمی در جهت آن برداشته نشده است. به هرحال تجربیات این دوران می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور، بورس تهران را به سمت بلوغ هدایت کند و در مراحل بعدی به جای اینکه از قله‌ خوش‌بینی تا دره‌ ناامیدی را طی کنیم، مسیر هموار و با ثباتی را در پیش بگیریم.