بن‌سلمان چرا نخست‌وزیر عربستان شد؟

فردای اقتصاد: محمد بن سلمان، ولیعهد جنجالی سعودی، طی حکمی از سوی پدرش، ملک سلمان، به عنوان نخست‌وزیر منصوب شد. تحلیلگران بر این باورند که  این اقدام احتمالاً می‌تواند ولیعهد را از پیگیری قضایی در ایالات متحده در رابطه با نقش او در قتل جمال قاشقچی، روزنامه‌نگار مشهور عربستانی، محافظت می کند.
به گزارش روزنامه گاردین، عربستان سعودی روز سه‌شنبه اعلام کرد که ملک سلمان با اعمال استثنایی در قانون این کشور پسرش را به عنوان نخست‌وزیر معرفی و رسماً عنوان دوگانه پادشاه و نخست‌وزیری را که شخصاً تا کنون داشته است، واگذار می‌کند.
به نظر نمی‌رسد این تحول توازن قوا را در عربستان سعودی تغییر دهد، جایی که شاهزاده 37 ساله پیش از این به عنوان حاکم دو فاکتوو -واقعی - و وارث تاج و تخت شناخته می‌شد.
اما از نظر منتقدان دولت عربستان، زمان‌بندی این تصمیم به‌طور قطع با مهلت مقرر دادگاهی در ایالات‌متحده در هفته آینده مرتبط است. یک قاضی آمریکایی از دولت بایدن خواسته‌بود در مورد اینکه آیا محمد بن سلمان باید در پرونده‌ای که توسط نامزد قاشقچی مطرح شده‌بود مصونیت حاکمیتی داشته باشد یا نه اظهار نظر نکند.. چنین مصونیتی معمولاً به یک رهبر جهانی، مانند نخست وزیر یا یک پادشاه اعطا می‌شود.
دولت ایالات‌متحده در ارائه پاسخ به دادگاه تاخیر داشته‌است. انتظار می‌رفت که کاخ سفید تا اول ماه اوت پاسخ دادگاه را ارائه کند. جان بیتس، قاضی دادگاه منطقه، با تمدید مهلت تا سوم اکتبر موافقت کرده‌است. پرسش دیگری که این قاضی از دولت ایالات‌متحده پرسیده‌ این است که آیا دولت ایالات‌متحده معتقد است محمد بن سلمان باید طبق قوانینی که از رئیس دولت کشورها محافظت می‌کند، مصونیت داشته باشد یا خیر؟
عبدالله علاود، مدیر خلیج فارس در موسسه داون که یک گروه حامی دموکراسی مستقر در واشنگتن در همین‌باره گفت: «به نظر می رسد به [شاهزاده محمد] توصیه شده است که این اقدام را قبل از پاسخ دولت بایدن در 3 اکتبر انجام دهد. عملا نخست‌وزیر شدن محمدبن‌سلمان تاثیری بر طرح دعوی علیه او در دادگاه آمریکا ندارد.»
کاخ سفید هنوز در این باره اظهار نظری نکرده‌است. محمدبن‌سلمان، دست داشتن خود در قتل قاشقچی را رد کرده است. یک ارزیابی اطلاعاتی ایالات متحده نشان داد که احتمالاً پادشاه آینده دستور قتل را صادر کرده است.
نخست‌وزیر شدن محمد بن سلمان، احتمالاً نگرانی درباره دستگیر شدن یا پیگرد قانونی او در سفرهای خارجی را برطرف می‌کند.
شکایت مدنی علیه شاهزاده محمد، که توسط نامزدش در دادگاه منطقه فدرال واشنگتن دی.سی، در اکتبر 2020 ارائه شد، می‌گوید که او و سایر مقامات سعودی در یک «توطئه برنامه‌ریزی شده» به قتل رساندند. قاشقچی در داخل کنسولگری عربستان در استانبول در سال 2018 به قتل رسید.
قاشقچی، یکی از نیروهای داخلی قدرت در عربستان به شمار می‌رفت. اما از عربستان گریخت و ساکن ایالت ویرجینیا در جنوب شرقی آمریکا بود. او به یکی از منتقدان سرسخت ولیعهد تبدیل شده و در زمان کشته شدن او فعالانه به دنبال مبارزه با جنگ روانی آنلاین عربستان بود.
چنگیز در همین مورد به گاردین گفت: «مبارزه برای عدالت باید موفقیت‌آمیز باشد – این مبارزه به دلیل آنکه محمد بن سلمان سمت دیگری به خود داده‌است، متوقف نخواهد.»
منتقدان رژیم سعودی، از جمله فعالانی که در آمریکا و اروپا در تبعید به سر می برند، هشدار داده اند که سرکوب مخالفان توسط ولیعهد در ماه های اخیر تشدید شده است.
گاردین دریافته است که دولت بریتانیا به دنبال مداخله در حداقل یک پرونده بسیار مهم بوده‌است که مربوط به سلما الشهاب، دانشجوی دکترای دانشگاه لیدز است که پس از بازگشت به عربستان هنگام تعطیلات، دستگیر، متهم، مجرم و به 34 سال زندان محکوم شد. بر طبق قوانین عربستان سعودی، جرم او استفاده از توییتر برای فالو کردن، لایک کردن یا ریتوئیت کردن توییت‌های مخالفان و فعالان بود.
یک منبع که نخواست نامش فاش شود به گاردین گفت که مقامات سفارت بریتانیا در ریاض نگرانی‌های خود را درباره پرونده شهاب با مقامات سعودی مطرح کرده‌اند. این منبع گفت که طارق احمد، از اعضای مجلس لردهای بریتانیا، نیز این موضوع را در دیداری با سفیر عربستان در بریتانیا در 25 اوت مطرح کرده است.
دولت بریتانیا در این هفته با انتشار نامه مورد انتظار 400 دانشگاهی، از جمله کارکنان و دانشجویان پژوهشی از دانشگاه‌ها و کالج‌های بریتانیا که به دنبال اقدام فوری در مورد پرونده شهاب هستند، با فشار بیشتری برای اقدام مواجه خواهد شد.
در این نامه از لیز تراس، نخست‌وزیر و جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه خواسته شده‌است که «علناً محکومیت سلما ‌الشهاب را محکوم کرده و از همتایان سعودی خود آزادی او را بخواهند.» نوشتن این نامه توسط گروه دموکراسی القسط، که مدافع حقوق بشر در عربستان سعودی و مستقر در لندن است، مورد حمایت قرار گرفته‌است. این گروه همچنین تاکید کرده که «سلما باید به جای آنکه به خاطر نوشتن عقاید مشروعش در توییتر پشت میله‌های زندان باشد، مانند ما منتظر آغاز سال تحصیلی جدید باشد.»
در این نامه آمده‌است که شهاب، 34 ساله، مادر دو فرزند که برای تحصیل در بریتانیا بورسیه تحصیلی دریافت کرده بود، در 15 ژانویه 2021 در حالی که در تعطیلات خود در عربستان سعودی بود دستگیر شد. سوابق دادگاه نشان می‌دهد که او در سلول انفرادی و مورد بازجویی قرار گرفته و به مدت 285 روز قبل از محاکمه در بازداشت بوده‌است. او اتهامات علیه خود را رد می کند.
تراس تا کنون نشان نداده است که احتمالاً موضعی انتقادی نسبت به همتای جدید خود در عربستان اتخاذ خواهد کرد. نخست وزیر بریتانیا، این هفته با شاهزاده محمد تماس تلفنی داشت. دفتر نخست‌وزیر بریتانیا اعلام کرد که او از کمک برای آزادی پنج زندانی بریتانیایی توسط نیروهای تحت حمایت روسیه بازداشت شده‌بودند، تشکر کرده‌است. تراس همچنین پیشرفت در اصلاحات داخلی عربستان سعودی»را مورد حمایت و تشویق قرار داد.
بر اساس فرمان اخیر ملک سلمان، شاهزاده خالد بن سلمان، پسر کوچک‌تر ملک سلمان به عنوان وزیر دفاع عربستان سعودی منصوب و جایگزین محمد بن سلمان شده‌است. 
به گزارش خبرگزاری دولتی عربستان سعودی، در جریان تغییرات جدیدی که در کابینه دولت این کشور بوجود آمده شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، دیگر پسر ملک سلمان، وزیر انرژی عربستان شاهزاده فیصل بین فرحان آل سعود وزیر امور خارجه، محمد الجدان وزیر اقتصاد و خالد الفلیح وزیر سرمایه‌گذاری در سمت‌های خود ابقا شده‌اند.  
در این فرمان آمده است که ملک سلمان همچنان ریاست آن بخش از نشست‌های شورای وزیران عربستان را که خود در آن شرکت می‌کند، برعهده خواهد داشت. 
تنها چند ساعت پس از انتشار این فرمان، تلویزیون دولتی عربستان نیز ملک سلمان را در حال ریاست جلسۀ روز سه‌شنبه شورای وزیران نشان داد.