هزینه نفت گران برای بزرگترین اقتصادهای جهان

فردای اقتصاد: قیمت نفت در ماه‌های اخیر در مسیر کاهشی بوده و حدود ۳۰ درصد افت کرده است با این حال قیمت این کالا حدود ۳۰ دلار نسبت به دسامبر ۲۰۲۱  بیشتر است. حال سوال این است که این افزایش قیمت چه تاثیری بر رشد بزرگترین اقتصادهای جهان خواهد گذاشت؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهمترین عامل برای میزان اثرپذیری اقتصاد کشورها از رشد قیمت نفت  میزان وابستگی آنها به واردات نفت‌خام است. در واقع کشورها هرچه بیشتر نیاز خود را با واردات تامین می‌کنند، بیشتر از رشد قیمت‌ها آسیب می‌بینند. در این میان البته عامل دیگری هم وجود دارد که اثر افزایش قیمت نفت را تشدید کرده است و آن چیزی نیست جز افزایش ارزش دلار. شاخص دلار امسال به سقف ۲۰ ساله خود رسید، از این رو قیمت نفت برای کشورهایی که ارزی غیر از دلار آمریکا دارند بیش از آن چیزی است که مردم در آمریکا حس می‌کنند.

از این رو به نظر می‌رسد بین کشورهای واردکننده نفت، آمریکا کمترین آسیب را از رشد قیمت‌ها دیده است.

تاثیر صفر افزایش قیمت نفت بر رشد اقتصادی آمریکا

همه کشورها به یک اندازه از رشد قیمت‌ها تاثیر نمی‌گیرند. بلومبرگ اکونومیکس تخمین می‌زند که در ایالات متحده تاثیر رشد قیمت نفت بر اقتصاد این کشور حدود صفر درصد بوده است. درحالی که رشد اقتصادی چین حدود ۰.۲ درصد کاهش خواهد یافت. اما این مقدار برای منطقه یورو بیشتر و حدود ۰.۸ درصد بوده است. نکته قابل توجه در این خصوص این است که بسته به میزان واردات و وابستگی به نفت میزان تاثیر این پارامتر بر اقتصاد کشورها متفاوت خواهد بود.

به طور مثال میزان واردات نفت آمریکا به دلیل افزایش تولید نفت در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته است. میزان تولید نفت این کشور از سال ۲۰۰۶ در مسیر صعودی قرار گرفته و بیش از ۱۰۰ درصد رشد داشته، از این رو خالص واردات نفت این کشور به شدت کاهش یافته رسیده است. از این رو رشد اقتصادی آمریکا که در سال ۲۰۰۲ از افزایش ۳۰ دلاری قیمت نفت ۰.۳ درصد افت می‌کرد حالا تقریبا تاثیر صفر می‌پذیرد.  

البته برای کشورهای دیگر این موضوع به شکل دیگری مطرح است. در دهه‌های اخیر شدت مصرف انرژی کاهش یافته از این رو تاثیر رشد قیمت نفت بر اقتصاد این کشورها هم کم شده است. از این رو دیده می‌شود که برای چین یا منطقه یورو هم تاثیر رشد قیمت نفت بر رشد اقتصادی کاهش یافته هرچند که همچنان بیشتر از آمریکا است.

دردسر نفتی رشد شاخص دلار

اما یکی دیگر از عواملی که به کمک آمریکا آمده، دلار است. در واقع با وجود رشد چشم‌گیر قیمت نفت از ابتدای سال، اما قیمت‌ها در ماه‌های اخیر کاهشی بوده است به طوریکه نفت برنت بیش از ۳۰ درصد از بالاترین قیمت امسال در ماه مارس کاهش یافته است، با این حال این افت قیمت در بسیاری از کشورهای جهان که ارز مرجع آنها غیر از دلار آمریکا است، احساس نشد. کاهش قیمت جهانی نفت از نزدیک به ۱۲۸ دلار در هر بشکه، با جهش حدود ۱۵ درصدی شاخص دلار در این مدت همراه بوده است. از این رو بخش مهمی از افت قیمت نفت با رشد ارزش دلار خنثی شده است. تحلیلگر کالا در UBS  در این خصوص گفته است: «افزایش ارزش دلار پارامتری منفی برای اقتصاد کشورهایی است که ارز محلی آنها به دلار مرتبط نیست. در واقع طی ۱۲ ماه گذشته، قیمت نفت بر حسب ارز محلی بسیار بیشتر از قیمت نفت بر اساس دلار رشد داشته است.»

به طور مثال کشورهای منطقه یورو به شدت به واردات نفت وابسته هستند. هر یک از پنج اقتصاد بزرگ این بلوک ارزی - آلمان، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و هلند - حداقل ۹۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از خارج از منطقه وارد می‌کنند. این موضوع در کنار افزایش ارزش دلار نسبت به یورو به معنای تحت فشار قرار گرفتن اقتصاد کشورهای اروپایی است.

کشورهای آسیایی نیز درد مشابهی را احساس کرده اند. در ماه آگوست، ارزش واردات نفت چین ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت، در حالی که حجم کل واردات این کشور کمتر بود. ری چانگ یونگ، رئیس بانک مرکزی کره جنوبی ماه گذشته شکایت کرد که ضعف یوان در برابر دلار باعث از بین رفتن مزایای کاهش قیمت نفت شده است. فشار ارزش دلار هند را بر آن داشته تا با شرکای تجاری از جمله عربستان سعودی، روسیه و امارات متحده عربی تماس بگیرد تا معاملات نفتی را به ارزهای محلی تغییر دهد. ارزش روپیه در برابر دلار امسال حدود ۱۱ درصد کاهش یافته است. دیویا دوش، استراتژیست ارز در استاندارد چارترد، گفت: «اگر قیمت نفت خام در سطوح فعلی باقی بماند یا افزایش بیشتری پیدا کند، کسری تجاری هند افزایش خواهد یافت شود که می‌تواند به کاهش بیشتر ارزش روپیه منجر شود.»

آنطور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، اگرچه فشار رشد دلار دامن بسیاری از کشورها را گرفته است، اما اقتصادهای نوظهور شدیدترین درد را احساس می‌کنند. به طور مثال قیمت نفت برنت بر مبنای ارز رایج کشور غنا نه تنها بالاتر از جایی است که در ماه مارس معامله می‌شد، بلکه به بیشترین سطح در تاریخ رسیده است.

افزایش قیمت سوخت و کمبود ارز، ترکیبی سمی برای برخی ایجاد کرده است. سریلانکا اخیرا تنها پالایشگاه نفت خود را تعطیل کرد زیرا نمی‌توانست هزینه نفت خام را بپردازد. این کشور عملا در تابستان ورشکست شد زیرا برای تامین مالی واردات مواد غذایی و سوخت مشکل داشت.