فردای اقتصاد: مذاکرات وین روز گذشته به پایان رسید و تصمیم‌گیری در مورد متن پیشنهادی بر عهده ایران گذاشته شد. با این حال به نظر می‌رسد هنوز مسائلی وجود دارد که نتوانسته ایران را مجاب به پذیرش این پیشنهاد کند. یک کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل مسائل پادمانی بین ایران و آژانس را یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه توافق دانست.
کوروش احمدی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: «تنها ایجاد رابطه‌ای غیررسمی و عملی بین تعیین تکلیف مسائل پادمانی با آژانس از یک‌سو و نهایی کردن احیای برجام از سوی دیگر می‌تواند حل کننده مشکل باشد؛ در غیر این صورت، مشکل می‌توان آژانس را به‌عنوان یک نهاد فنی و تخصصی که باید از نظر سیاسی بی‌طرف باشد، از طریق یک توافق سیاسی بین تعدادی از کشورها به انجام یا عدم انجام کاری وادار کرد.»
مذاکرات وین در ادامه مذاکرات دوحه
احمدی در ارزیابی این دور از مذاکرات که از روز پنج شنبه آغاز و در روز دوشنبه متوقف شد، گفت: به نظر این دور از مذاکرات به نوعی ادامه مذاکرات دوحه بود. به لحاظ شکلی مذاکره غیرمستقیم بین ایران و آمریکا انجام می‌شد و مدیران سیاسی سه کشور اروپایی حضور نداشتند. در دوحه طرفین موضوعات باقی مانده را به همراه برخی ایده‌های جدید ازسوی اتحادیه اروپا مرور کرده بودند. در فاصله بین دوحه تا وین، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ظاهرا بر مبنای آنچه که در دوحه گذشته بود و مشورت با کشورهای ۱+۵، متنی را که از مارس گذشته روی میز است، کمی تا قسمتی تعدیل کرد و در ۲۱ ژوئیه به ایران و آمریکا ارائه داد. همچنین، بورل طی مقاله‌ای در فایننشال‌تایمز قضیه را توضیح داد با این هدف که قدری چاشنی فشار افکار عمومی و فشار دولت‌ها را هم وارد معادله کند.
وی افزود: با چنین مقدمه‌ای، ایران و آمریکا با اطلاع از موضوعات چهارگانه باقی مانده در متن و با آمادگی و کسب دستورالعمل‌های لازم در وین حاضر شدند. شواهد و قراین حاکی از آن است که نهایتا نماینده اتحادیه اروپا به‌عنوان تسهیل‌کننده و بر اساس برداشت خود از مواضع طرفین راه‌حل‌هایی را برای برخی موضوعات باقی مانده وارد متن کرده که به نظر می‌رسد شامل تعیین تکلیف ۲۷ دوربین برجامی در تاسیسات هسته ایران که خاموش شده‌اند، نحوه انتقال اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده و به فلز تبدیل شده به خارج از ایران و حل مسئله تضمین‌های مورد نظر ایران از طریق تضمین تداوم توافقات اقتصادی منعقده بین ایران و شرکت‌های بین‌المللی در صورت خروج آمریکا از برجام در آینده باشد. (البته مورد تضمین هم در قطعنامه ۲۲۳۱ و هم در متن برجام ۱۳۹۴ مورد تاکید قرار گرفته است.) متن به‌عنوان یک متن نهایی ۲۵ صفحه‌ای به طرفین داده شده و گویا طرفین باید یا آن را بپذیرند یا رد کنند.
احمدی ادامه داد: به گفته بورل آنچه که باید مذاکره می‌شد، مذاکره شده و اکنون زمان تصمیم است. بنا به گفته یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ظاهرا این متن برای آمریکا قابل قبول است. در صورت پذیرش طرفین، وزرای خارجه برای اعلام رسمی آن به وین خواهند رفت. این متن در صورت نهایی شدن، مشخص می‌کند که هر یک از دو طرف چه اقداماتی برای بازگشت به برجام باید انجام دهند.
تجربه سال ۹۴ در مورد حل مسائل پادمانی بین ایران و آژانس
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل با نگاهی به جداسازی مسائل پادمانی از این دور مذاکرات و احتمال استفاده از آن به‌عنوان اهرم فشار علیه ایران گفت: هنوز تکلیف مسائل پادمانی روشن نشده و این موضوع می‌تواند یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه باشد. در ارتباط با مسائل پادمانی ما تجربه دور قبلی در سال ۹۴ را پیش رو داریم. در آن دوره مسئله ابعاد احتمالا نظامی برنامه هسته‌ای ایران یا اختصارا PMD مطرح بود. کاری که در آن دوره شد این بود که به‌طور همزمان در یک روز، یعنی ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، هم توافق برجام نهایی شد و هم یک "نقشه راه برای روشن‌سازی مسائل گذشته و حال برنامه هسته‌ای ایران" به امضای رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و رئیس آژانس یعنی آقایان صالحی و آمانو رسید.
احمدی با بیان اینکه جدول زمانی برای اجرای برجام به گونه ای بود که شروع اجرای تعهدات ایران باید از سه ماه بعد شروع می‌شد و مطابق "نقشه راه"، آژانس فرصت داشت تا طی این سه ماه بازرسی‌ها و تحقیقات مورد نظر خود را انجام دهد گفت: به‌عبارت دیگر، برجام و مسائل پادمانی رسما مجزا از هم مدنظر بود، اما عملا به هم وابسته بودند. به این معنی که اجرای توافق برجام عملا و به‌طور غیررسمی موکول شده بود به نهایی شدن کار آژانس در مورد PMD . از آنجا که اراده سیاسی غرب بر اجرای برجام بود و اعضای برجام در زمره اعضای اصلی شورای حکام آژانس هستند، توانستند از نفوذ خود برای پیشبرد کار به نحو مورد نظر اطمینان یابند.
نقشه راه توافقی بین ایران و آژانس در خلاء امضا شده است
وی با بیان این که در ماه مارس گذشته نیز یک "نقشه راه" بین ایران و گروسی، مدیر کل کنونی آژانس، که به تهران سفر کرده بود، امضا شد و قرار شد که ایران طی یک دوره زمانی مشخص به سوالات آژانس در باره سه سایت مورد نظر پاسخ دهد. ایران پاسخ‌ها را ارائه کرد، اما متاسفانه آژانس این پاسخ‌ها را غیر معتبر دانست و در شش ژوئن قطعنامه‌ای در این مورد به تصویب شورای حکام آژانس رسید که کار را مشکل‌تر کرد، خاطر نشان کرد: مسئله این است که آن "نقشه راه" در ماه مارس به نوعی در خلاء و بدون اینکه توافقی برای احیای برجام در کار باشد، امضا شده بود و کشورهای ذی‌نفوذ در آژانس ظاهرا دلیلی برای استفاده از نفوذ خود نمی‌دیدند و در نتیجه کار به جایی نرسید. تنها ایجاد رابطه‌ای غیررسمی و عملی بین تعیین‌تکلیف مسائل پادمانی با آژانس از یک‌سو و نهایی کردن احیای برجام از سوی دیگر می‌تواند حل‌کننده مشکل باشد.
حساسیت سه کشور اروپایی درباره مسائل پادمانی
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در این ارتباط تاکید کرد: به عبارت دیگر، تنها ایجاد رابطه‌ای غیررسمی و عملی بین تعیین تکلیف مسائل پادمانی با آژانس از یک‌سو و نهایی کردن احیای برجام از سوی دیگر می‌تواند حل کننده مشکل باشد. در غیر این صورت، مشکل می‌توان آژانس را به‌عنوان یک نهاد فنی و تخصصی که باید از نظر سیاسی بی‌طرف باشد، از طریق یک توافق سیاسی بین تعدادی از کشورها به انجام یا عدم انجام کاری وادار کرد. به‌ویژه به نظر می‌رسد که سه کشور اروپایی در این مورد حساسیت زیادی دارند؛ چه اینکه سه روز قبل با صدور بیانیه‌ای مشترک در این مورد خواستار خودداری ایران از طرح مسائل فرابرجامی شدند که اشاره‌ای به این موضوع بود.
مسائل پادمانی امروز، دشوارتر از مسائل ۱۳۹۴
احمدی در این زمینه تاکید کرد: بنابراین در این رابطه باید فرمولی یافته شود که هم کار انجام شود و هم اصل بی‌طرفی و غیر سیاسی بودن آژانس آشکارا و در پیش چشم جهانیان دچار خدشه نشود. البته شرایط امروز با شرایط سال ۹۴ از جهاتی متفاوت است. از جمله اینکه مسائل امروز شاید مشخص‌تر و دشوارتر از مسائل آن زمان باشد و دیگر اینکه این بار گروسی مدیر آژانس است و آن زمان آمانو که شخص ملایم‌تری بود.
تبادل نظر