فردای اقتصاد: کنترل تورم از مسیر تغییرات نرخ سود یکی از مهمترین پیش‌شرط‌های حرکت به سمت هدفگذاری تورمی است که در بیشتر بانک‌های مرکزی دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای کشور ما که هنوز تحولات نرخ سود به تنهایی نمی‌تواند به کنترل تورم منتج شود، ضرورت تهیه زیرساخت‌های معاملات بر اساس داده‌های به روز و شفاف و از آن مهم‌تری مبتنی بر وثایقی که از نرخ سود تاثیر می‌پذیرند اهمیت زیادی دارد. در همین چهارچوب، رئیس دایره بازار بین بانکی ریالی (بازاری که در آن بانک‌ها به یکدیگر وام عمدتا کوتاه‌مدت می‌دهند و این وام‌دهی بدون وثیقه انجام می‌شود) خبر از تغییرات ساختاری در این بازار داده است که به این هدف سیاست‌گذار پولی کمک شایانی می‌کند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیک (تابا) تسویه اوراق بین بانک‌ها را به صورت الکترونیک ثبت می‌کند و با ثبت هوشمند، لحظه‌ای و با سرعت بالاتر اطلاعات اوراق بین بانکی به شناسایی دقیق‌تر و تعیین بهتر نرخ بین بانکی بر اساس اطلاعات واقعی بازار بین بانکی، کمک می‌کند.
به گفته کارشناسان، سامانه تابا برخی محدودیت‌ها و اشکالات سامانه قبلی را حل می‌کند به طوری که در سامانه قبلی بازار بین بانکی، مبادلات عمدتا به صورت شفاهی میان معامله‌گران خزانه‌داری بانک‌ها انجام و اطلاعات این بازار از طریق خود اظهاری بانک‌ها به بانک مرکزی ارسال می‌شد و همچنین با مشکلاتی مثل عدم اتصال به ساتنا، عدم امکان انجام عملیات بازار باز و حراج دولت و عدم امکان آرشیو اطلاعات به صورت سری زمانی همراه بود که سامانه جدید با هدف اصلاح و رفع آن به وجود آمده است.
در این راستا و به گفته ناصر ملکیان رئیس دایره بازار بین بانکی ریالی؛ عمده تفاوت به بحث خود اظهاری برمی‌گردد و با این سامانه، بانک مرکزی و بانک‌ها بهتر به اطلاعات دسترسی دارند و دیگر نیازی نیست بانک‌ها دوباره اطلاعات مبادلات خود را درسامانه وارد کنند و با یکبار وارد کردن اطلاعات مبادله در سامانه اطلاعات به صورت دقیق و با سرعت بیشتر و شفاف‌تر ثبت می‌شود.
مزیت راه‌اندازی «تابا» چیست؟
به گفته معصومه رسولی، رئیس گروه مطالعات و بررسی قراردادهای عملیات بازار باز، سامانه تابا هم برای بانک‌ها مزیت دارد و هم برای بانک مرکزی، مزیت سامانه تابا برای بانک‌ها سهولت مبادلات بازار بین بانکی را به دنبال دارد چرا که باعث می‌شود صفر تا صد مبادلات را بانک‌ها از طریق همین بستر انجام دهند و چون سامانه تابا به سامانه ساتنا متصل می‌شود؛ بنابراین از لحظه معامله بین دو بانک و تا زمان تسویه اصل و سود از طریق همین سامانه انجام می‌شود. بانک‌ها از طرفی در سامانه قبلی باید اطلاعات مبادلات را وارد می‌کردند در حالی که هم اکنون در لحظه انجام مبادله، اطلاعات در سامانه تابا ثبت می‌شود.
با توجه به اینکه نرخ سود بین بانکی یکی از مهمترین شاخص‌ها برای تعیین قیمت سایر دارایی‌های مالی است؛ مزیت سامانه تابا برای بانک مرکزی در کمک به کشف با کیفیت‌تر نرخ سود بین بانکی خواهد بود. بانک مرکزی با هدایت نرخ سود بازار بین بانکی، سیاست گذاری پولی انجام می‌دهد؛ به این ترتیب که اگر بخواهد بخش حقیقی و مالی اقتصاد را متاثر کند از طریق هدایت نرخ سود به آن هدف مدنظر می‌رسد.
اهمیت تعیین دقیق نرخ بین بانکی
بازار بین‌بانکی، اساساً بازاری است که در آن مبادلات بین بانک‌ها در سررسیدهای بسیار کوتاه‌مدت و عمدتاً یک‌شبه انجام می‌شود و نرخ موزون مبادلات این بازار به عنوان پایه اساسی برای قیمت‌گذاری پول در اقتصاد قلمداد می‌شود. هر چه نرخ سود بازار بین بانکی پرنوسان باشد، فرآیند تخصیص منابع در اقتصاد نیز احتمالا با نوسان بیشتری مواجه می‌شود. بانک مرکزی با تعدیل نرخ سیاستی تقاضای نقدینگی و انتظارات تورمی را کنترل می‌کند و تعیین این نرخ از طریق اطلاعات به دست آمده از تسویه وجوه در بازار بین بانکی و شرایط اقتصاد به دست می‌آید. بر این اساس وجود اطلاعات شفاف، کامل و ثبت سریع آن برای هدف گذاری تورمی و محوریت عملیات بازار باز نیاز به یک ابزار مستقیم و بستر جامع پوششش دهنده مبادلات مالی بانک‌ها و بانک مرکزی در بازار بین بانکی را افزایش داده است.
فازهای عملیاتی سامانه تابا
سامانه جدید بازار بین بانکی موسوم به سامانه آریا-تابا، با هدف رفع این محدودیت‌ها در دو فاز طراحی شده است.
در نخستین فاز، کلیه مبادلات ریالی بدون وثیقه بین بانکی در یک بستر جامع و تحت رصد بانک مرکزی انجام شده و هر مبادله پس از تأیید نهایی طرفین، در سامانه ساتنا تسویه خواهد شد. اهداف اصلی از راه‌اندازی این فاز، افزایش شفافیت مبادلات، شناسایی بانک‌های دارای ذخایر مازاد یا کمبود آن، ارتقاء کیفیت پایش بانک مرکزی و در نهایت غنی‌تر شدن کیفیت نرخ سود موزون بازار بین‌بانکی است.
در فاز دوم سامانه آریا-تابا که در ماه‌های آتی راه‌اندازی خواهد شد، ضمن فراهم‌سازی انجام مبادلات وثیقه‌محور بین‌بانک‌ها و افزایش کارایی این بازار از مسیر مدیریت بهینه نقدینگی، عملیات اجرایی سیاست‌گذاری پولی با محوریت ابزار ریپو نیز پیاده‌سازی خواهد شد.
با راه‌اندازی کامل سامانه آریا-تابا، کلیه مبادلات بین بانک‌ها با یکدیگر و بانک‌ها با بانک مرکزی در قالب یک بستر عملیاتی جامع و شفاف انجام گرفته و اجرای چارچوب‌های سیاست‌گذاری پولی با کیفیت بالاتری انجام می‌شود.
تبادل نظر