فردای اقتصاد - فهیمه مزینانی - بلاکچین، فناوری نوینی است که در سال‌های گذشته راه خود را به بخش‌های مختلف اقتصادی باز کرده و هر روز کسب و کارهای جدیدی به حلقه استفاده‌کنندگان این فناوری پیوسته‌اند. بسیاری از علاقه‌مندان بلاکچین و کارشناسان آن، معتقد هستند، بلاکچین به زودی انقلابی در بخش‌های مختلف ایجاد می‌کند، اتفاقی مشابه همه‌گیر شدن اینترنت و نفوذ آن در همه ارکان زندگی انسان‌ها.
مهمترین ویژگی‌های بلاکچین، شفافیت، امنیت، سرعت و قابلیت رهگیری اطلاعات است و امکان ذخیره‌سازی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات مختلف را در شبکه‌ای از دفاتر توزیع‌شده در اختیار هر کسب و کاری قرار می‌دهد.
از آنجایی که رسانه‌ها، مرکزی برای تولید، ذخیره‌سازی و انتشار اطلاعات و اخبار هستند، می‌توانند کانونی برای استفاده از قابلیت‌های بلاکچین در فرایندهای خود باشند. اما چگونه می‌توان بین بلاکچین و رسانه‌ها پیوندی ایجاد کرد و این فناوری چه راهکارهایی پیش پای رسانه‌ها می‌گذارد؟
برای اینکه به جواب این سوال برسیم بهتر است نگاهی به مهمترین مشکلات فعلی آنها داشته باشیم. در حال حاضر، یکی از بزرگترین چالش‌هایی که شبکه‌های اجتماعی هم به آن دامن زده‌اند، انتشار اخبار جعلی (Fake News) است. روزانه اخبار جعلی زیادی بارها و بارها در شبکه‌های اجتماعی بازنشر پیدا می‌کنند که به دلیل شباهت زیادشان به اخبار واقعی، باعث بی‌اعتمادی مردم به رسانه‌ها می‌شوند. چنانچه سال گذشته (2021) تحقیقات موسسه گالوپ نشان داد، میزان اعتماد آمریکایی‌ها به رسانه‌ها به شدت کاهش پیدا کرده و از هر 10 آمریکایی، 6 نفر به رسانه‌ها اعتماد ندارند که دلیل آن تعداد زیاد اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌هاست.
رواج استفاده از عبارت اخبار جعلی، قدمت زیادی ندارد و در واقع می‌توان گفت این دونالد ترامپ بود که آن را به گفتمان رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی وارد کرد. ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود در آمریکا معتقد بود رسانه‌ها با انتشار اخبار جعلی به دنبال تخریب چهره او هستند. استفاده از عبارت اخبار جعلی در این سال چنان زیاد شد که در سال ۲۰۱۷، دیکشنری Collins کلمه‌ی Fake News را به عنوان کلمه سال اعلام کرد و دلیل آن را حضور «فراگیر» و استفاده زیاد این عبارت در سال 2017 دانست.
این دیکشنری در تعریف اخبار جعلی به دو نکته کلیدی اشاره می‌کند: نخست اینکه فیک نیوز از جنس اطلاعات نادرست است و دیگر اینکه شکل ظاهر آن شبیه خبرهای درست و واقعی است.
تصویر، خوراک ساخت اخبار جعلی
یکی از بهترین ابزار ساخت اخبار جعلی، تصاویری است که در قالب عکس یا ویدئو توسط رسانه‌ها منتشر شده‌اند و سازندگان اخبار جعلی با استفاده از آنها و به کار بردنشان در بدنه متن دیگری که ارتباطی با اصل رویداد نداشته، از آنها به عنوان سند گفته‌هایشان استفاده می‌کنند؛ این در حالی است که تصویر استفاده شده در زمان و مکان دیگری تهیه شده و هیچ ارتباطی با این خبرهای جعلی ندارند. در حال حاضر هیچ راهی هم برای شناسایی اطلاعات اصلی تصویر استفاده شده برای مخاطب وجود ندارد. برای مثال تصویر زیر، عکس تعدادی از اتوبوس‌های توریستی است که در یک روز بارانی در میدان شهر آستین آمریکا در کنار خیابانی ایستاده‌اند. این تصویر در یک خبر جعلی بارها بازنشر داده شد که ادعا می‌کرد، تظاهرکنندگان علیه ترامپ، به صورت مدیریت شده به شهر آستین آورده شده‌اند و این تظاهرات به صورت ارگانیک و خودجوش انجام نشده بود.
در تصویر زیر نیز می‌توان گزارشگری را دید که ظاهرا در حال گزارش تعداد کشته‌شدگان جنگ روسیه و اوکراین است. در این توییت گفته شده که آمار تلفات جنگ اوکراین، ادعایی است که رسانه‌های غربی به آن دامن زده‌اند و این تصویر نشان می‌دهد که این ادعا دروغ و صحنه‌سازی است چرا که در این تصویر دیده می‌شود یکی از اجساد سرش را از داخل کیسه حمل جسد بیرون آورده است. اما آیا این تصویر واقعی است؟ واقعیت این است که تصویر استفاده شده برای انتشار این خبر جعلی، مربوط به تظاهراتی در اتریش بوده که در آن، فعالان زیست محیطی برای اینکه نشان دهند، گازهای گلخانه‌ای باعث مرگ انسان‌ها می‌شوند، در حرکتی نمادین در کیسه‌های حمل جسد خوابیده‌اند. پس می‌بینیم که چگونه از تصاویر خبری برای استفاده از اخبار جعلی استفاده می‌شود.