پاسخ آمریکا و پیشنهادات برجامی ایران در واقع پاسخی مبتنی بر توازن انتظارات برجامی در داخل آمریکا و دغدغه‌های راهبردی آمریکا و اسرائیل در قبال ایران خواهد بود. از یک‌سو، آمریکا درصدد است با برجسته‌نمایی حفظ نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی خارجی آمریکا و تداوم تحریم‌های اولیه بر ضد ایران، مخالفان سرسخت برجام در کنگره آمریکا را به پذیرش توافق ترغیب کند؛ چراکه بر اساس قانون توافق هسته‌ای ایران هرگونه توافقی با ایران باید نظر مثبت کنگره را داشته باشد و کنگره می‌تواند در این مسیر سنگ‌اندازی کند. از این منظر و با توجه به نزدیک بودن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در نوامبر و احتمال تغییر ترکیب کنگره به نفع جمهوری‌خواهان، دولت بایدن که رویکرد اجماع دوحزبی را درباره برخی از لوایح مهم و تعیین‌کننده در پیش گرفته است، درصدد خواهد بود بستر قانونی لازم برای پذیرش توافق را در کنگره فعلی فراهم کند. در غیر این‌صورت برنامه هسته‌ای ایران با سرعت بالای کنونی ادامه پیدا خواهد کرد و حتی در صورت تمایل به مذاکره مجدد در آینده، بسیاری از مسائل حل‌شده کنونی مجدداً گشوده خواهد شد و می‌تواند مذاکرات را به نقطه صفر بازگرداند. از این‌رو الزامات سیاست داخلی آمریکا ایجاب می‌کند که متن پیشنهادی اتحادیه اروپا با اندک تغییراتی از سوی آمریکا و ایران مورد قبول قرار گیرد.
از سوی دیگر، متحدان منطقه‌ای امریکا به خصوص اسرائیل تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند که مانع از احیای برجام شوند. مقامات اسرائیل از طریق آمریکا به متن پیشنهادی ایران دسترسی پیدا کرده‌اند و معتقدند که این متن حتی با معیارهای دولت بایدن هم فاصله دارد؛ چرا که به نظر آنها شرط بایدن برای توافقی «طولانی‌تر و قوی‌تر» و این وعده انتخاباتی بایدن که احیای برجام «سکویی برای پرداختن به مسائل منطقه‌ای و موشکی ایران» خواهد بود در آن نادیده گرفته شده است. از این جهت، دولت بایدن تلاش می‌کند میان اولویت‌های راهبردی امریکا و اسرائیل در قبال ایران نوعی توازن و سازگاری برقرار کند. برخی رایزنی‌های دولت بایدن با مقامات اروپایی درباره راهبرد آینده در قبال ایران و مهم‌تر از آن، مانور رسانه‌ای روی عملیات‌های نظامی اخیر بر علیه تاسیسات نظامی و امنیتی – به ادعای آنها- مرتبط با ایران در سوریه، حاوی این پیام برای مقامات امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل است که حتی در صورت احیای برجام، ملاحظات امنیتی اسرائیل درباره نفوذ نظامی ایران در کشورهای منطقه مورد توجه مقامات امریکایی خواهد بود و آنها تلاش خواهند کرد همچنان رویکرد مهار و بازدارندگی را در قبال ایران ادامه دهند. حتی این سناریو محتمل است که همزمان با احیای برجام، آمریکا به اسرائیل برای تشدید مقابله نظامی و امنیتی با ایران در منطقه چراغ سبز نشان دهد و این به معنای افزایش تنش میان ایران و اسرائیل در آینده نزدیک خواهد بود. در مجموع پاسخ واشنگتن به پیشنهادات برجامی تهران، پاسخی در بستر اقتضائات پیچیده و متکثر سیاست داخلی آمریکا و دغدغه‌های امنیت وجودی اسرائیل خواهد بود.
استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی
تبادل نظر