فردای اقتصاد: یکی از مشکلات اصلی بسیاری از تولیدکنندگان در ایران عدم دسترسی مناسب به منابع مالی برای تهیه سرمایه در گردش بوده است. همین عامل باعث شده که این شرکت‌ها اقدام به خرید مواد اولیه خود به صورت نسیه کنند و حتی فروش خود را نیز مدت‌دار انجام دهند، چرا که منابع نقد برای تولیدکنندگان وجود داشت. در چنین شرایطی بنگاه‌های بسیار بزرگ به راحتی می‌توانستند از بانک تامین مالی کوتاه‌مدت کنند؛ اما بنگاه‌های کوچک چنین امکانی نداشتند، زیرا اولا منابع بانکی محدود بود و ثانیا به دلیل عدم وجود وثیقه با بی‌مهری بانک مواجه می‌شدند. در دنیای مدرن یکی از راه‌حل‌هایی که برای چنین شرایطی وجود دارد تامین مالی زنجیره تامین است که تأمین مالی مبتنی بر جریان واقعی کالا و خدمات و تأمین اعتبار در طول زنجیره را امکان‌پذیر می‌کند که جایگزین شیوه سنتی پرداخت تسهیلات رو در رو و به پشتوانه دارایی می‌شود.
در واقع با پیاده‌سازی این روش تأمین مالی، لازم نیست تک‌تک بنگاه‌های ریز و درشت برای تأمین سرمایه در گردششان به تسهیلات بانکی نیازمند شوند. آن‌ها می‌توانند در ارتباط با سایر اجزای زنجیره تأمین خود، در ازای اسناد دریافتنی‌شان (خرید و فروش نسیه) قرض بگیرند. حالا در وضعیت فعلی که بانک مرکزی می‌کوشد تسهیلات پرداختی بانک‌ها را کنترل کند تا جلوی رشد نقدینگی را بگیرد، کمک به پیاده‌سازی چنین روش‌هایی می‌تواند اثرات این انقباض اعتباری را روی بنگاه‌ها کمتر کند. اقدام بانک مرکزی برای اجرای تأمین مالی زنجیره تأمین (CSF) در بخش کشاورزی را می‌توان در این چارچوب دید.
رویکرد بانک مرکزی درباره تأمین مالی زنجیره‌ای
امروز، سه‌شنبه ۱۱ خرداد آیین رونمایی از نقشه راه تامین مالی زنجیره‌ای بخش کشاورزی برگزار شد که اظهارات تعدادی از سیاستگذاران مرتبط با این موضوع در تارنمای بانک مرکزی قرار گرفته است. بنا بر گزارش تارنمای بانک مرکزی، قائم مقام بانک مرکزی در آئین رونمایی از تأمین مالی کشاورزی قراردادی تصریح کرد: بانک مرکزی از سال گذشته به طور جدی توسعه روش‌های تأمین مالی زنجیره تأمین را در دستور کار خود قرار داده و در این زمینه اقدامات مختلفی از جمله تدوین دستورالعمل‌های مربوطه و معرفی ابزارهای جدید مانند برات الکترونیک را اجرایی کرده است. او افزود: بدون استفاده از تامین مالی زنجیره‌ای باید آمار بسیار بالایی از منابع بانک‌ها را به طور مستقیم برای بخش کشاورزی درگیر می‌کردیم. قائم مقام بانک مرکزی گفت: در موضوع تامین مالی زنجیره‌ای دو موضوع مهم وجود دارد؛ نخست میزانی که تامین مالی در هر رشته‌ای صورت می‌گیرد، مهم است و دوم اینکه تامین مالی به هدف مورد نظر اصابت کند که این موضوع اثریخشی را هم بالا می‌برد. وی تاکید کرد: در این خصوص اصلاح و ارتقای دستورالعمل گام، تدوین بسته تشویقی، افزایش سقف مجوز صدور ابزارهای تأمین مالی زنجیره‌ای و نظایر آن انجام شده است.
مقام مسئول بانک مرکزی با توجه به اهمیت حیاتی مبحث امنیت غذایی کشور و همچنین اولویت بالای اشتغال روستایی و اهمیت حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان در بخش کشاورزی تصریح کرد: براین اساس موضوع تأمین مالی زنجیره‌ای در بخش کشاورزی در دستور کار این بانک قرار گرفت و تلاش شد ضمن ترغیب بانک‌ها به صدور اوراق گام برای زنجیره‌های کشاورزی، موضوع تأمین مالی کشاورزی قراردادی نیز مورد توجه قرار گیرد. دکتر ابوالحسنی هستیانی با بیان اینکه در سال گذشته شبکه بانکی کشور در مجموع حدود ۱۹۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش کشاورزی پرداخت کرده است، یادآور شد: از این میزان، ۷۰ درصد بابت سرمایه در گردش بوده است. به بیان دیگر، بخش عمده تسهیلات پرداختی به بخش کشاورزی، بابت سرمایه‌درگردش است و بنابراین ظرفیت کمتری برای تأمین مالی طرح‌های توسعه‌ای و طرح‌های جدید در بخش کشاورزی باقی می‌ماند. وی افزود: هدف ما این بود که کمتر از یکسال از شروع فعالیت دولت سیزدهم از طرح تامین مالی زنجیره‌ای کشاورزی قراردادی رونمایی کنیم که خوشبختانه امروز محقق شد. ابوالحسنی تصریح کرد: اگر چنین روشی وجود نداشت و شیوه‌نامه‌های آن را تدوین نمی‌کردیم، باید آمار بسیار بالایی از منابع بانک‌ها را به طور مستقیم برای بخش کشاورزی درگیر می‌کردیم.
زیرساخت‌های وزارت صمت برای روش نوین تأمین مالی
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، سید مهدی نیازی معاون کسب و کار وزارت صمت نیز در این جلسه اجرایی‌شدن زنجیره تامین مالی را زمینه‌ساز افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف اقتصادی خواند و گفت: این طرح به جلوگیری از انحراف منابع در شبکه مالی در کشور کمک می کند. وی خاطرنشان کرد: با توجه به تجربه تامین مالی زنجیره‌ای در بخش صنعت هم اکنون زیرساخت در سامانه جامع تجارت برای استعلام پرداخت تسهیلات فراهم شده است و شبکه بانکی ملزم به اخذ استعلام از این سامانه است؛ هم اکنون نیز ۱۲ بانک آماده اجرایی کردن این طرح هستند. معاون کسب و کار وزارت صمت تصریح کرد: براساس مصوبه ستاد اقتصادی با تلاش بانک مرکزی در سه ماهه امسال سامانه‌ها طراحی شده است تا شبکه بانکی در تامین مالی در قالب این شبکه زنجیره تامین مالی فعال شوند. همچنین از بهمن ماه سال گذشته تاکنون مبلغ ۱۱ همت (هزار میلیارد تومان)، ۷ هزار فاکتور در ساختار شبکه زنجیره تامین مالی استعلام شده است.
نیازی با بیان اینکه تاکنون با حمایت بانک مرکزی در بخش صنعت ۱۵ همت در بخش صنعت منابع تجهیز شده است، یادآور شد: امروز زنجیره تامین مالی در بخش صنعت نهادینه شده است. براساس مصوبه‌ای نیز که ماه گذشته ابلاغ شده وزارتخانه‌های اقتصادی و شبکه بانکی مکلف شده‌اند در سال جاری ۲۰ درصد تسهیلات خود را از طریق شبکه زنجیره مالی تخصیص دهند و ۷۰ درصد تسهیلات سرمایه در گردش باید از طریق استعلام فاکتور انجام شود. به گفته معاون کسب و کار وزارت صمت، این وزارتخانه از آمادگی لازم برخوردار است تا تجربه زنجیره تامین مالی در بخش صنعت را برای اجرای این طرح در بخش کشاورزی و صنعت غذا نیز اجرایی کند. نیازی افزود: شرکتهای فعال در صنایع غذایی می توانند در قالب قرارداد های چند ساله تامین مالی زنجیره تولید را از انتهای زنجیره تا سر زمین تولید محصولات اجرایی کنند. مدل زنجیره تامین مالی می تواند منابع مالی شرکتهای تولیدی را نیز درگیر کند و پیش‌بینی می‌شود در این مدل تامین مالی نیاز منابع را تا یک سوم کاهش دهد.
مزایای تأمین مالی زنجیره تأمین (SCF) و کشاورزی قراردادی چیست؟
پیش‌تر بانک مرکزی گزارشی از اظهارات حمید آذرمند مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی منتشر کرده بود. طبق این گزارش، او با اشاره به اهمیت استفاده از روش های نوین در تأمین مالی در اقتصاد گفت: با آسیب‌شناسی که از نظام تأمین مالی در بخش‌های مختلف به ویژه بخش کشاورزی به عمل آمد، ضرورت ارتقای نظام اعتباری و نظام تأمین مالی در بخش های مختلف اقتصاد از جمله بخش کشاورزی کاملا مشهود بود. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، وی افزود: بنابراین برای حل مسئله بحث تامین مالی زنجیره ای به عنوان یک سیاست نوین در جهت ارتقای روش های تأمین مالی در دستور کار بانک مرکزی و شبکه بانکی قرار گرفت. در این زمینه به طور خاص کشاورزی قراردادی و تأمین مالی آن که بررسی تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که روشی کارآمد هم در حوزه کشاورزی و هم در حوزه تأمین مالی است، در دستور کار قرار گرفت.
مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی اظهار داشت: با همکاری بانک ها و وزارتخانه‌های تخصصی به ویژه وزارت جهاد کشاورزی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، شیوه‌نامه تأمین مالی کشاورزی قراردادی تهیه و تدوین و به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد.
مدیر اداره تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی در پایان اظهار امیدواری کرد: امید است با اجرای روش تأمین مالی کشاورزی قراردادی شاهد بهبود اشتغال روستایی، بهبود امنیت غذایی کشور، افزایش کارآیی تخصیص منابع و کاهش فشار بر ترازنامه بانک‌ها در حوزه تأمین مالی کشاورزی و اشتغال روستایی باشیم. بنا بر گزارش تارنمای بانک مرکزی، «کشاورزی قراردادی» روشی از تولید است که از طریق آن، تولیدکننده (اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی که به صورت مستقیم یا از طریق تشکل تولیدی معین، بر اساس قرارداد با مجری طرح، به تولید محصول می‌پردازند) از طریق عقد قرارداد با یک مجری طرح، نسبت به تولید محصولات کشاورزی اقدام می کند. تأمین مالی در کشاورزی قراردادی مشتمل بر تأمین مالی تولیدکنندگان برای کشت و تهیه نهاده‌های تولید، تأمین مالی مجری با هدف تکمیل زنجیره ارزش، خرید نهاده‌ها، مواد اولیه، ماشین‌آلات و اقدامات توسعه‌ای و تأمین مالی در راستای ارایه خدمات آموزشی، فنی، توسعه‌ای، دانش‌بنیان و تحقیقاتی برای ایجاد ارزش افزوده در طرح خواهد بود. روش مذکور دارای مزایای متعددی از جمله موارد زیر است:
- شفافیت تأمین مالی طرح‌ها و افزایش کارایی تخصیص منابع در بخش کشاورزی
- حمایت از شکل‌گیری زنجیره‌های یکپارچه کشاورزی
- حمایت از توسعه اشتغال روستایی با روش‌های غیرتورمی
- کاهش هزینه تولید محصولات کشاورزی
- حمایت از کشاورزان با استفاده از کمک‌های آموزشی، فنی و تأمین نهاده‌ها در ازای تنظیم قرارداد
- امکان استفاده از قراردادهای کشاورزی به عنوان وثیقه تسهیلات
- کمک به امنیت غذایی کشور به‌واسطه افزایش پایداری تأمین نهاده‌ها
تبادل نظر