فردای اقتصاد: کشورهای حاشیه خلیج فارس مرفه و با ثبات شده و در حال تبدیل شدن به مرکز جدید قدرت در منطقه هستند. این کشورها مدت‌هاست که از درگیری خسته شده و می‌خواهند فضا برای همه آرام شده تا بر رشد اقتصادی متمرکز شوند. با این حال وقایعی رخ داد که نشان داد چنین ایده‌ای بسیار دور است. یک ماه پس از توافق عربستان و ایران، سودان به یک جنگ داخلی وحشتناک فرو رفت. سپس وقایع ۷ اکتبر رخ داد و به این ترتیب جنگ طولانی و مداوم اسرائیل در غزه آغاز شد. این جنگ در حالی به وقوع پیوست که پیش‌تر شاهد یک دوره طولانی آرامش نسبی بودیم. با این حال قدیمی‌ترین درگیری خاورمیانه دوباره بازگشته و کل منطقه را به آستانه خشونت گسترده‌تر کشانده است.
اکنون به نظر می‌رسد که عواقب جنگ غزه شرایط سال ۲۰۲۴ را تعریف کند. از یک طرف، تنش‌زدایی شکننده‌ای میان ایران و عربستان سعودی ادامه خواهد داشت. کشورهای عربی خلیج فارس تلاش خواهند کرد تا صلح با ایران را حفظ کنند، هرچند که این یک صلح شاید عمیق نشود. در عین حال، عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان به تاخیر افتاده هرچند به طور کامل از مسیر خارج نشده است.
توافق با اسرائیل برای محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، منافع اقتصادی و امنیتی دارد. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که مذاکرات ادامه خواهد داشت، اما هر دو طرف ساکت‌تر و پیچیده تر از قبل خواهند شد. در آینده سعودی‌ها درباره فلسطین امتیازات بیشتری از اسرائیل می‌خواهند. درواقع موضوعات زیاد دیگری برای مذاکره مجدد وجود خواهد داشت در حالیکه سال انتخابات در آمریکا زمان بدی برای انجام چنین کاری است. بنابراین بعید است مذاکرات در سال ۲۰۲۴ به پایان برسد.
در کشورهای عربی خارج از محدوده خلیج‌فارس با آغاز سال جدید شرایط همچنان پریشان خواهد بود. برای مثال در شرایط حاضر مصر دو جنگ فعال در مرزهای خود (در غزه و سودان) و یک جنگ فیرز شده در لیبی دارد. این کشور همچنین باید ۲۹ میلیارد دلار بدهی خارجی خود را در سال ۲۰۲۴ بازپرداخت کند که معادل ۸۵ درصد ذخایر خارجی آن کشور است. در اردن هم ملک عبدالله نگران است که یک درگیری طولانی درفلسطین باعث ناآرامی در میان جمعیت بزرگ فلسطینی اردن شود. این در حالی است که شهروندان اردن هم در حال حاضر از اقتصاد راکد خشمگین هستند. به نظر می‌رسد که برخی رژیم‌های خاورمیانه از این پس بر بقا متمرکز شوند. آنها تلاش خواهند کرد تا بحران غزه را به فرصت تبدیل کنند. به عنوان مثال، مصر ممکن است به دنبال دریافت کمک مالی باشد جهت جبران نقشی که به عنوان ارائه دهنده کمک‌های بشردوستانه به منطقه محاصره شده غزه ایفا کرده است.
آنگونه که اکونومیست گزارش داده است، سالها بود که کشورهای عربی از توازن قدرت جدید در منطقه صحبت می‌کردند. اگآمریکا دیگر از خاورمیانه دور شده بود، در حالی که روسیه و چین تلاش می کردند قدرت سخت و نرم را در سراسر خاورمیانه به دست آورند. با این حال حمله ۷ اکتبر رخ داده و بزرگترین بحران منطقه در دهه‌های اخیر را رقم زده است. بحرانی که در نتیجه آن آمریکا دو گروه ناو هواپیمابر و هواپیماهای پر از نیروهای نظامی را به خاورمیانه فرستاد. در حالی که وزیر امور خارجه آن هم به دنبال برقراری وساطت بین دو طرف دعوا است، سیاستی که مشخص نیست جواب دهد. در سوی دیگر نیز چین و روسیه قرار دارند. روسیه مدام تلاش می‌کند غربی‌ها را بابت ریاکاری سرزش کند و در عین حال که چین هم برای ورود به این مناقشه گیج و بی‌علاقه به نظر می‌رسد.
امریکا ممکن است بخواهد کار خود را با خاورمیانه به پایان برساند اما کار خاورمیانه با آمریکا تمام نشده است. پیش از جنگ غزه، آمریکا در مورد یک پیمان امنیتی متقابل با عربستان سعودی گفتگو می‌کرد. اما در شرایط جدید ممکن است چنین اقدامی برای رهبران واشنگتن جذابیت کمتری داشته باشد. سعودی‌ها به دنبال جلوگیری از هرگونه درگیری احتمالی منطقه‌ای هستند که نشان می‌دهد شکل‌گیری یک معاهده دفاعی به سختی ممکن خواهد بود. این موضوع نیز باید از نو مورد مذاکره قرار گیرد اما جو بایدن نیز زمان کمی برای انجام چنین کاری خواهد داشت. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس اشتباه نمی‌کردند که باور داشتند اقتصاد یک مسئله مبرم برای خاورمیانه است. آنها زمانی به اشتباه مرتکب شدند که فکر می‌کردند درگیری‌های فریز شده منطقه به همین صورت باقی خواهد ماند. اگر سال آینده اقبال همراه باشد، شاید تلاش‌های جدیدی برای حل آن درگیری‌ها صورت گیرد، موضوعی که البته با دشمنی بی‌پایان میان اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها آغاز می‌شود.
تبادل نظر